Studiuesi Aurel Plasari shkruan se Fishta i palexuar të befason. Teksa citon një relacion që Fishta duhet ta ketë bërë diku në vitet 1930 mbi fetë në Shqipëri, Plasari tregon edhe një anë më pak të njohur për poetin kombëtar. Letra në fjalë dërgohej në Itali dhe në të Fishta thotë se muhamedanët(myslimanët) në Shqipëria janë fatalistë e dogmatikë, nuk kanë idenë e atdheut dhe dhe janë kundër përparimit intelektual. Një pjesë e relacionit vijon më poshtë:
Prej relacionit “Mbi gjendjen fetare të shtetit shqiptar” (it.):
“U tha më lart se muhamedanët, të shkëputur prej kreut të tyre – Kalifit –, mbas dy ose tre breznish zhduken, ose emigrojnë, ose përqafojnë krishterimin. Kjo nuk mund të thuhet gjithnjë për ato zona ku muhamedanët janë në shumicë dhe ku, falë epërsisë numerike, mbajnë në dorë pushtetin, si për shembull në Shqipëri. Në këtë rast ata jo vetëm nuk konvertohen, por për më shumë, ndërsa ligështohen nga dita në ditë, marrin në qafë edhe pakicat mes të cilave jetojnë. Janë si ato mikrobet parazite që, duke u shkaktuar vdekjen trupave ku jetojnë, shkaktojnë edhe vdekjen e vet, duke mos pasur me çfarë të ushqehen. Për arsye të shumta psikologjike, që këtu nuk është e nevojshme të renditen, muhamedanët nuk e kanë idenë e atdheut, të ekonomisë politike, apo të punës si bazë jetese për shoqërinë civile. Për më shumë, për hir të parimeve të tyre dogmatike dhe morale, janë armiq të betuar të çdo përparimi intelektual e moral, dhe janë ksenofobë të egër. Prandaj muhamedanët e të gjitha vendeve dhe të gjitha kohëve ngjajnë mes tyre si arrat në thes; dhe vendet që kanë fatin e keq të gjenden nën sundimin e tyre nuk përmirësohen kurrë prej dorës së njeriut në asnjë drejtim. Tanimë, një shtet në të cilin – si në Shqipëri – shumica është e plogësht, apatike, fataliste, armike e çdo progresi moral, intelektual dhe ekonomik, armike e çdo qytetërimi dhe kulture, dhe që nuk di ç’është “atdheu”, nuk mund të ruajë gjatë pavarësinë ekonomike dhe, domosdoshmërisht, do të humbiste pavarësinë e vet politike”. (P. Giorgio Fishta O.F.M.: Sulla situazione religiosa nello Stato albanese, AQSh, fondi 17, dosje 4, f. 10-12).
Aurel Plasari për Fishtën dhe veprën e tij ka mbajtur ligjëratën përkujtuese – qysh më 15 dhjetor 1990. Ka shkruar dhe rishkruar shumë e shumë herë për të: ka qenë autor i parathënies studimore “Fishta satirik” në vëllimin “Satirika” të veprave të tij, ka shkruar parathënien “Fishta meditans” të Antologjisë së mendimit të tij kritik dhe estetik, ka shkruar parathënien e komedisë “Gomari i Babatasit”, ka botuar një libër me titull “Fishta i dashuruari”, ka drejtuar për disa vjet revistën “Hylli i Dritës” të themeluar prej tij, ka marrë pjesë si anëtar i komisionit ndërinstitucional për kërkimin e varrit të tij, ka pasur nderin të jem anëtar i jurisë për ndërtimin e monumentit të tij, ka mbajtur në Shkodër fjalën ceremoniale në rivarrimin e mbetjeve të eshtrave të tij, ka mbajtur po në Shkodër fjalën e përurimit të monumentit të tij etj.
(Pasqyre.al .Ndalohet kopjimi)
