Nga Flutura Açka
As turku, as serbi, as komunizmi nuk të robëroi dot,
Por alpinë e s’alpinë për para të shitën Valbonë sot…
Nik Sh., është një mikui im i vjetër që jeton në Rragam. Sa herë shkoj në Valbonë (dhe shkoj shumë shpesh), i bëj në këmbë ato tre a katër kilometra dhe hidhem te shtëpia e tij për një raki të mirë, për mjatë të mirë, por edhe për një shëtitje me të deri në burim të Valbonës. Nikun e kam takuar vite të shkuara në udhëtimin tim të parë kur zbrisja nga Thethi në qafë të Valbonës, në atë rrugë të mrekullueshme disaorëshe, një ndër ecjet më të bukura në natyrë që kjo Shqipëri mund të ketë. Atëherë shtëpia e tij ishte e rrënuar, dhe miqtë e mi holandezëve dhe norvegjezëve që i kisha bindur ta vizitonin këtë bukuri të patjetërsueshme, ndihmuan që shtëpia të mund të kishte së paku çati. Në fundvjeshtë, ai dhe bashkëfshatarë të tij e lënë fshatin, pasi është e pamundur t’i bësh ato pak kilometra, ngaqë rruga (nëse mund të quhet e tillë) është e pakalueshme; ai kthehet sërish në fillim të pranverës të bëjë prapë strehë aty. Edhe pse një jetë muhaxhire, ai nuk mund të ndahet me malin. Këtë verë e vizitova sërish; kishte mundur të ndreqte vetëm njërën dhomë, edhe pse ende dyshemeja ishte një dhé i fortë që përpiqej ta ngjeshte, hyrja dhe gjithça tjetër ishte ende në gur, por ai ngushëllohej se tani kishte çati, se kishte hapur një bar të vogël, se gjatë verës aty shërbenin dy fëmijët e tij, të cilëve po u mësonte ta donin malin, edhe pse kishte frikë se ajo jetë që bënin rrugëve, u ishte mërzitë. Tani zbrisnin gjithnjë e më shumë turistë, dhe e kishte marrë disi veten. Ndalonin aty te bari i tij, pinin kafe, raki, ndokush edhe ndonjë gjë për të ngrënë. Ndonjëherë, ndonjë smirëzi ia hiqte tabelën e vogël që shenjonte në zbritje nga shpati kafenenë tij, në mënyrë që turistët të mos ndalonin aty, por të shkonin drejt e në Valbonë, aty ku egërsisht po ngrihen edhe pallate e po hidhet beton pa mëshirë. Por sekush ka fatin e tij, ngushëllohet miku im; njerëzit janë bërë të çuditshëm, u ka hyrë e keqja në bark dhe duan të konkurrojnë malin me pirgjet e parave.
“Po për hidrocentralet,” i thashë, “çfarë thonë, do të bëhen?”
“S’po dimë gjë, po i vijnë rrotull më duket si ujqit, nuk na pyet kush ne,” tha, “po u banë, shkoi Valbona. Hej, i shitoftë Zana! Këta tanët e kanë fajin, janë shitur për lekë. Para për hidrocentrale ka, për rrugë jo.”
Nga ajo bisedë kanë kaluar muaj, por e di se Niku ende shpreson; tani mbase po mbledh rrobat të lërë shtëpinë, ta lërë fshatin, ta lërë malin. Mbase tani që kanë nisur hidrocentralet dhe turistët nuk kanë më arsye pse të vinë, po mendon mbase të mos kthehet më edhe ai, të shohë mbase një jetë tjetër diku, mbase të ikë fare nga Shqipëria. Ç’të bësh në Valbonë, në Rragam e në Theth pa lumin? Pa lumin që bie gurët dhe ushqen gjelbërimin; gurët dhe gjelbërimin që bëjnë panoramën; panoramën që e bën të mrekullueshëm atë vend; mrekullinë që e bën aq joshëse për turistët. Valbona nuk e meriton këtë pabesi kombëtare!
Kushdo që vë dorë mbi Valbonë, kushdo që ka firmosur hidrocentrale mbi atë lumë të bekuar, kushdo që nuk e ndalon këtë masakër të papranueshme, ka vetëm një mallkim që vjen prej vetë malit: Hej t’shitoftë Zana!
Ndaj e çmoj shumë aktin e dy vajzave patriote të vërteta, Eda Zari dhe Elina Duni, dhe miqve të tyre muzikantë që iu bashkuan kauzës së tyre. T’i bashkohemi sot kësaj kauze, që të kemi mall të shkojmë nesër sërish në Valbonë, ne dhe mijëra turistë që mezi presin të vijnë. Sot! Nesër kur lumi të jetë në prezervativë metali, do të jetë është shumë.
