Ka qenë një ditë e fillimviteve 1990, kur Helena Kadare, ndërsa ishte në panairin e Frankfurtit “njohu” në një restorant zonjat gjermane të moshuara që kishin “rindërtuar” Berlinin e pasluftës në një kohë që burrat e djemtë ishin në luftë. “Janë duart e rreshkura të këtyre grave që shihni këtu që e kanë ngritur në këmbë kryeqytetin që kemi sot, – vazhdoi studenti i ri. – Siç mund ta dini, në fund të luftës Berlini u gjend krejtësisht i bombarduar. Gratë ishin vetëm, pa burrat e pa djemtë, që iu mbetën fronteve…”, kujton t’i ketë thënë shoqëruesi gjerman, një i ri student.
Shumë vite më pas, kur më ra në dorë libri tronditës i anonimes së famshme gjermane “Një grua në Berlin”, në mend më erdhën gratë e asaj nate të shtune të largët, që darkonin të vetmuara në atë picerinë e thjeshtë berlineze. “E përfytyrova anonimen midis tyre. Duhej të kishte qenë e atij brezi. Siç mora vesh më pas, kur u interesova për të, pas leximit të këtij libri, ajo kishte vdekur në vitin 2006.
Gratë e picerisë kishin bërë atë që kishin mundur për ta ringritur qytetin e tyre, të vetme, me duart e tyre. Kurse anonimja e librit kishte shkuar edhe më larg. Ajo kishte lënë një dokument të rrallë, dëshminë e gjallë të një tmerri të patreguar”, shkruan Helena Kadare në parathënien e librit “Një grua në Berlin” – ditar 20 prill-22 qershor (Botimet Onufri).
“Për një kohë të gjatë, ky libër i botuar pas lufte, kaloi në heshtje të plotë, pothuajse i mohuar nga opinioni gjerman i asaj kohe. Libri u botua në SHBA e në shumë vende të Europës, i shoqëruar me bujë e me habi të madhe, por në Gjermani, jo. Ai nuk u pranua, për një arsye që nuk u tha asnjëherë haptas. Por shkaku kuptohet”, shkruan Helena Kadare në parathënie, duke vënë në dukje se “në ditarin e kësaj gruaje ishin përshkruar ditë pas dite, tre muajt e fundit të ardhjes së ushtrisë ruse në Berlin dhe kapitullimi pa kushte i Gjermanisë naziste”. Gruaja anonime, me një përpikmëri dhe ftohtësi rrëqethëse tregon jetën e saj dhe të popullatës civile në këta tre muaj. “Nga statistikat doli më vonë se njëqindmijë gra gjermane u përdhunuan nga fitimtarët e Ushtrisë së Kuqe, duke përfshirë edhe autoren e këtij ditari. Ajo e vuan këtë fat bashkë me të tjerat, sepse, siç e pohon shpesh edhe vetë, e ndiente veten thellësisht të lidhur me vendin e saj, si rrjedhim deshi ta ndajë fatin e vetme me fatin e popullit të cilit i përkiste”, shkruan zonja Kadare.
