Nga Luan Rama
Nisur nga blogu i mikut tim Albert Vataj mësova se ishte 54 vjetori i vdekjes së yllit të kinemasë dhe menjëherë mendova për atë fragment të shkurtër në romanin tim “Camera obscura – Origjina e botës”… Emblema e dikurshme nuk i ka humbur shkëlqimet e saj marramendëse.
Fragment
VI. E shtunë në të kuqe…
Po, ishte e shtunë. E shtuna e saj e kuqe. Pas largimit nga Shqipëria, e kuqja nuk e shqetësonte më. Ajo ishte paqtuar me të. Tani, në vendin e saj nuk gëlonin më as flamujt e kuq, as banderolat gjigande të kuqe, as shamitë dhe librat e kuq… Dalëngadalë ajo kishte zbuluar një diçka poetike brenda të kuqes. Një ditë, kur Fredi i kishte blerë një bluzë të kuqe dhe ia kishte sjellë për ditëlindje, një çast ajo hezitoi, por kur e veshi, vuri re se e kuqja rrezatonte diçka të këndshme në fytyrën e saj. Për më tepër, te kjo ngjyrë që e kishte larguar gjithnjë nga vetja, tashmë ajo kishte zbuluar një seri nuancash kromatike që i jepnin asaj një lloj ngrohtësi. E kuqja kishte në një seri nuancash të pafundme: e kuqja “kardinal” apo “karmin”, e kuqja e “Andrinopojës” apo e “Pompeut”, e kuqja “Ticiani” apo “Karpaçio”, e purpurta, “cadmium”, “vermillon”… Po, e kuqja ishte ngjyra e dashurisë dhe e pasionit, e zjarrit, gjakut, erotizmit. A nuk flitej për të në tekstet e shenjta hebraike, egjiptiane apo kristiane? A nuk e gjejmë atë në liturgjitë e vjetra romane, në petkun e priftit për ditën e festës së Jezu Krishtit?… Përse vallë diktaturat moderne e kishin bërë të kuqen ngjyrën e tyre të preferuar? Një miku i saj po shkruante një libër për dozhët e purpurt të Republikës së Gjenovas. Ai i kishte cilësuar kështu sepse dozhët vishnin një petk të purpurt, gjithë shkëlqim. Madje ai i kishte treguar dhe disa portrete të këtyre shqiptarëve të mërguar gjashtë shekuj më parë që të kthyer në skllevër, gjatë udhëtimit në det, më vonë mundën që të bëheshin dozhë të Republikës. Dhe të gjitha tablotë rreth tyre ishin gjithnjë me ngjyrën e purpurt. Sa herë binte fjala për ngjyrën e kuqe, apo kur i ndodhte të ndeshej me këtë ngjyrë, me velurin e një kafeneje lluksoze, ajo kujtonte atë frazë të këndshme të Sonia Rikiel që shkruante: ”E kuqe… si ngjyra në ekstrem, kënaqësia pa kufi, provokacioni pa kufij, çmenduria e një fushe me lulëkuqe, kristalizimi i dashurisë së çmendur…”
Po, ajo e donte tashmë të kuqen. I kuqi i buzëve i jepte një nur të veçantë dhe ajo e dinte këtë. Dy ditë më parë, Estela, një nga fotografet që Ada e kishte njohur gjatë një ekspozite kolektive, i kishte dhënë disa fotografi që ato ditë qarkullonin në rrethet mediatike: klishe nga seanca e fundit fotografike që kishte bërë Bert Stern me Merilin Monro, para se ajo të vdiste. Në Amerikë, libri i Stern sapo ishte botuar dhe ngado flitej për të. Ngjarja ishte sensacionale: një ditë para se ky reportazh fotografik të botohej në revistën Vogue, Merilin kishte vrarë veten. Ajo nuk arriti t’i shikonte fotografitë e saj, trupin nudo nën objektivin e Stern. Fredit i pëlqente shumë Merilin. Dhe këtë e shprehte sa herë shihnin ndonjë film apo ndonjë kronikë ku dukej Monro.
“Eshtë kulmi i sensualitetit femëror”, – thoshte ai.
– Apo jo Ada? – Ashtu është. Merilin ishte një femër tepër sensuale. Jo më kot Bert Stern e konsideronte si “hyjnia e parë amerikane, hynia jonë e dashurisë”. Pastaj, pasi kishte menduar një çast, ajo kishte vazhduar:
– Përse vallë Stern kishte shkruar se “të fotografosh Merilin do të thotë të fotografosh vetë dritën”? – pyeti ajo.
– Mbase pse Stern e shihte bukurinë e saj gjithnjë në një fiksim fotografik në lëvizje. Ndoshta pse bukuria e saj qëndronte pikërisht në atë dinamikë lëvizjeje tepër të hijshme.
– Me një fjalë kur bëhej statike dhe bukuria e saj e vërtetë zhbëhej?
– Po, në një farë mënyre. Në mbrëmje, kur i kishte treguar Fredit fotografitë, ai kishte stepur. – E habitshme! Nuk kisha menduar se ajo kishte pozuar nudo… Çudi, paska patur një plagë në trup?… Stern kishte shkruar rreth këtij detaji. Dhe ai ishte shtangur kur kishte zbuluar plagën e saj në ije. “- Po shenja e plagës time? – i kishte thënë ajo Sternit, kur ai i kishte kërkuar që tashmë të bënin dhe një foto nudo. – Nuk e dija që kishit një plagë… Çudi. Sapo kam fotografuar Liz Tajlor në Romë. Edhe ajo kishte shenjën e një plage në qafë. – Më kanë hequr tëmthin para një muaji, – ishte përgjigjur Merilin.
– Por a do më duket?
– Nëse duket do ta retushojmë, – i kishte thënë ai… Fredi u afrua për ta parë më mirë fotografinë.
– Megjithatë Stern nuk do ti retushonte klishetë e tij, thua se do ti cënonte fotot e ëngjëllit, – tha Ada. Ajo u përpoq ta imagjinonte atë çast të rrallë që mund ti jepet një fotografi të kishte para objektivit të tij një mit si ajo.
– Çfarë shansi, – i tha ajo Fredit.
– Me siguri që Stern do të jetë mrekulluar gjatë asaj seance. Në fakt, Stern nuk e kishte besuar se pasi kishte kaluar disa orë me të në atë dhomë hoteli të kthyer në studio, pasi kishin pirë dhe kishin bërë shumë fotografi, ajo papritur do të lëshohej dhe të pranonte të fotografohej nudo. Siç dukej ajo kishte nevojë të jepej e tëra, të ishte e lire dhe ti dorëzohej objektivit. Ndoshta dhe vetë ajo e kishte kërkuar një çast të tillë. Kushedi dhe sa do të jetonte… Atëherë, Monro jetonte krizën më të madhe të ekzistencës së vet. Pikërisht në një çast të tillë Stern i kishte thënë në mënyrë të shpenguar që ti hiqte të mbathurat, sikur ti thoshte të hiqte shallin.
– Dakort! – kishte thënë ajo dhe kishte shkuar në banjë ti hiqte. Ishte pikërisht ajo që ai donte të fotografonte. Dhe Merilin u kthye. Trupi i saj i mrekullueshëm shfaqej pas atij tyli valë-valë në një lloj loje abstrakte dhe frustruese. Dhe kjo gjer në çastin kur ajo lëshoi tylin. Pikërisht atëherë aparati ishte shkrepur. “Kjo foto ishte për mua… Seanca mbaroi…”, kishte thënë me vete Stern. Ajo ishte veshur dhe pas dymbëdhjetë orë mbyllur në hotelin Bel-Air, ishte larguar duke buzëqeshur miqësisht. Ishte prania e saj e fundit në celulozën e filmit. – Një rast i rrallë për një fotograf!… – foli me zë të ulët Ada.
– Ashtu si Kurbe me Xhoana Hiferman. Këto pikëtakime të rastësishme ndodhin rrallë në histori. Fredi po e shikonte me një vështrim të humbur. Stern nuk kishte mundur ta përballonte magjinë e trupit, të bukurisë. Madje ai kishte qënë në dilemën që të xhvishej dhe vetë në atë çast dhe të shtrihej pranë ëngjëllit lakuriq. Por nuk kishte guxuar. Kishte guxuar veç ta puthte.
– Jo! – i kishte pëshpëritur ajo, duke ngritur kokën drejt tij dhe si e humbur në një tjetër botë kishte shtuar:
– “Ku ishit gjatë gjithë kësaj kohe?…”
