Tregim nga Hristos Armando Gjezo
Gishtat i ishin skuqur dhe ënjtur dhe të çarat në cep të tyre ishin gati për të plasur, kaq sa prisja që lëkura të fillonte të rripej dhe të mblidhej si kulaç prej litari, deri sa të dukej kocka.
“Hajde sillmë nja pesë gjashtë limona nga brenda që t’i hedh, këto këtu nuk më mjaftojnë. Eja, xhan. ”
E lashë librin poshtë menjëherë dhe u hodha përpjetë që t’ia sillja.
Ba, ku ka limona? “e pyeta sapo hyra brenda. Rrinte në divan dhe shikonte televizor, dëgjonte më mirë, sepse kishte mbyllur sytë dhe priste ta zinte gjumi. Sikur ta kisha tundur me bishtin e fshesës, u përmend, u kthye nga ana tjetër dhe më pa me ato sy gjithë rrudha.
“Ça i do, more?”
“Një grua i dha për të pastruar ca agjinare. Ku ka? ”
”Na, atje në dollap. Merr shumë, xhan, që të mos nxihen. Ajde, Ajde. ”
Ia hodha butë mbi futë, si të ishte prej qelqi. Më puthi në ballë dhe menjëherë filloi t’i presë në mes, krap, krap, me lëvizje të prera si të ishte ndonjë shpatëtar i Mesjetës, ndërsa përmblidhte buzët nga thartira.
“Shiko se si m’u bënë gishtat, të zezës. Oj, vdiqa. ”
“Nga klori janë, ma?”
“Nga klori dhe nga telat dhe nga të fërkuarit. Dale t’i hedh brenda që të mos më nxihen.”
Tani që uji ishte bërë pothuajse i verdhë nga limoni, filloi t’i presë agjinaret dhe t’i hedhë direkt brenda. E ulur në sheshin e avllisë, lëpinte gishtat e saj që t’i freskonte dhe kthente kokën mënjanë për të mos i hyrë limoni në sy.
Të vër shumë limona, thuaj. Dëgjon? Të ketë shumë thartirë që të mos nxihen” u dëgjua nga brenda.
”Pusho, ti! Ja, dëgjoje, u hodh të na bëj të zgjuarin. Ajde de , e di unë çfarë bëj more.”
”Mirë, mirë. Do të sho”.
”Ja, nuk e vë gjuhën brenda, shejtani. Mos do edhe ndonjë ti ta pjekësh që ta hash fshehurazi? More, s’ të jap. M’i dha zonja Tula t’i pastroj dhe janë dhe të shtrenjta, nuk janë për ty. Është e mirë e zeza, kaq gjëra më jep, edhe më tepër lekë për shkallët, dhe bukë pashke edhe ndonjë palë këpucë që nuk u duhen t’ia japim djalit. E mirë, e mirë, e zeza.”
Babai murmuriti diçka, por askush nuk mund ta dëshifronte.
”Aj vëri djalit të hajë, çohu. Nuk u ngope gjumë. Merr ndonjë çikë mish nga frigoriferi dhe vëre të ngrohet në sobë të hajë. Ajde, ngrihu”.
“Mirë, mama, do vë vetë” i thashë. U ngrita dhe hyra përsëri brenda, por babai e kishte vënë më parë të ngrohej gjysmën e bërxollës që kishte ngelur që dje.
”Aj, xhan, pri edhe një çikë djathë dhe bukë dhe ha. Do ujë?”
Mohova me kokë dhe paspak fillova të përtyp mishin pa oreks. Kur isha gati në të ngopur, u dëgjua nga avllia.
”Oj, që të më bjerë rrufeja, të më marrë dreqi, të më marrë. Po si u nxinë të mallkuarat, nuk u doli limoni; U që të më marri dreqi, të më marrë!”
Babai në çast u hodh përpjetë nga kanapeja dhe doli jashtë.
”Ça? Ça moj? U nxinë?”
”Ça pësuan të mallkuarat, nuk i shikon? Ça do bëj tani, janë edhe të shtrenjta, që t’i marri dreqi.”
”U u, moj e zeza ti, a nuk të thash unë vër edhe më limon? Të thash unë”.
”Po deshe, më lër rehat edhe ti tani! Ça do t’i them tjetrës? ”
Unë deri atëherë i ndiqja në heshtje, pa kuptuar shumë.
”Mirë, kaq të shtrenjta janë? Pse nuk marrim të tjera?” pyeta.
”Nga dhjetë kile nuk hanë as pesë veta kanë dhe darkë të madhe, nuk e sheh çfarë ngelet po t’i qërosh? Vetëm gjethe e kërcell janë. Na, ik tek portofoli im dhe merr dy njëzetçe dhe hidhu në dyqan dhe merr sa të dalin lekët. Janë edhe nga të egrat pa le, të shtrenjtat. Ça do bëjmë? Ajde…. .”
”Të thash unë, s’të thash? Ja, të japim dhe para të tjera tani, sikur i pjellim.
”Pusho ti! Ça do bëjmë tani?”
Mamaja u ngrit të mbështetej pak në divan, të shtriqte trupin e saj të deformuar, që në vite kishte formuar qoshe si një shkallë. Mora paratë dhe vrapova për në dyqan, me babain nga pas që murmuriste:
”Të thash unë, s’të thash? Ja dhe para të tjera tani, sikur i pjellim.
Kur i solla, kishte prerë më parë edhe limona të tjerë dhe i kishte hedhur brenda në legen.
”Do vë boll që të zërë tha dhe vazhdonte të priste. Po afronte mesdita, me ajrin si qelq dhe lagështinë që të shponte kockat dhe ajo në mes të avllisë mbi dhé që priste e priste.
”Për kur i do?” pyeta.
”Për sonte, ka njerëz. Do t’i pastroj dhe do t’ia çosh ti Tulës, të të shoh se ka kohë pa të parë. Të vesh, bir i nënës, ata të duan se je i shkolluar, të duan. Njerëz të mirë, t’u bëjmë edhe ne një nder, kaq na japin. ”
”Por kur do çlodhesh, moj ma?”
”Ja, kur do çlodhem? Do çlodhem dhe unë, ç’të bëjmë? Kur tjetri është i pahahir, duhet të punoj dikush. Por edhe ai i ziu plak është, nuk mundet. Lëre rehat”.
”Je në këmbë që me natë, që kur shkove në arë”.
” Mirë, mirë, ajde ik brenda tani të bësh pak muhabet me tët at’. Do të them po të jetë”. E lashë atje vetëm dhe e gjeta babanë duke gërhitur në divan. Në majë të gishtave u ula në kolltuk dhe mora në dorë librin ‘’Budenbrokët’’. Nuk duhej të kisha lexuar as pesë minuta, kur e dëgjova të ulërinte përsëri nga jashtë.
”Ç’u bë, more? Prapë?” bërtiti babai duke kruajtur barkun dhe duke fërkuar sytë për t’i pastruar nga sklepat.
”Ç’ dreqin bëhet?” bërtiste mamaja duke përplasur dhe shtrënguar duart e saj. ”Kaq limon u vura nuk u doli?”
”Prapë nuk vure me bollëk, moj. Kaq limona kemi, plotë janë pemët, vër me bollëk të shpëtojmë. Të të shoh se ç’do t’i thuash tani, pa mirë. I prish agjinaret e botës sikur janë bukë e tharë dhe e gjejmë në rrugë.
”Ikën kot njëzetçet, ç’të bëj tani! More, mos bëj ndonjë gjë gabim? Ajde ik pyet një herë shitësen pse më nxihen, mos bëj ndonjë gjë gabim.”
S’ shkoj gjëkundi unë. Kështu si e bëre ti tani, nuk shkoj gjëkundi”.
”Ik pak ti, xhano” u kthye dhe më tha.
”S’i thua më mirë t’ia japi ndonjë tjetri?
Të mos merrohemi edhe ne, moj ma, të shpëtojmë.
Agjinare janë, për zotin, jo solomon”.
”Ç’thua, more? Tani që m’i dha mua, mbaroi.T’i them që u nxinë? Pa shiko, kam gjë më në portofol?”
Pashë në portofol. Ishte bosh.
”Mirë kur shterroi dhe ky i shkreti? S’ke ti ndonjë të shkoqur?” u kthye nga babai.
”Unë nga të kem, se mos kam pension! Dil e kërko, e zeza ti, kështu siç e bëre”.
”Do t’ju jepja unë” hyra në mes,”por i dhashë dje për librin dhe kam ngelur me ca të holla.”
Si të shtynte me mesin e saj një shkëmb graniti mamaja u ngrit dhe shkoi të ulej në një karrige plastike. Murmuriste ca mallkime nëpër dhëmbë dhe kafshonte herë pas here gishtat e saj të mbledhur lëmsh. Babai u fut brenda dhe m’u duk se nxorri një sallam nga frigoriferi dhe e hapi, sepse dëgjova letrën prej celofani të grisej, dhe e vuri patjetër brenda në bukë.
”Pa shiko, ik dhe kërko nga tezja ndonjë pesëdhjetçe, i thuaj do t’ia japim nga java tjetër që do paguhemi ” më tha mamaja.
Tezja rrinte atje afër dhe për pesë minuta kisha arritur.
E gjeta tek rrinte jashtë në ballkon dhe vriste miza me vrarësen e mizave.
” U të keqen. Ku je ti? Eja të hash një llokume, kam të freskëta”.
”Prit nuk kam kohë” i thashë dhe i shpjegova.
Qëlloi disa miza në ajër me vrarësen dhe bënte sikur kërkonte kot në pantallonat e saj pa xhepa.
”S’ kam, xhan i tezes. Më dhanë ca në disa shtëpi që vajta, por i dua për nesër, që të marr pak mish se do kem mysafirenj. Po të kisha, do të jepja, ç’të të bëj, grua e ve jam dhe unë”.
”S’ka gjë, teze? I donte mamaja”.
”Do të jepja xhan, por kam mysafirenj nesër. Eja pasnesër që do paguhem, po po pasnesër”.
”Lëre, lëre ” i thashë dhe ika.
” Aty mbahu se do të jepte, e marrtë dreqi dhe atë, tha mamaja duke bërë vazhdimisht kryqin. E di unë, të gjitha për mostër i ka. Ça do t’i bëj more, në varr do t’i marri?”
Babai fërkoi ballin me të dy duart.
”Ja të të them, ik edhe nga Markua një herë. Mik është, diçka do të jap” tha dhe vazhdoi të fërkonte ballin, aq sa pak më poshtë sytë e tij humbën mes rrudhave.
Shkunda supet dhe dola përsëri në rrugë. Ai banonte pas sheshit, me gruan dhe dy fëmijët e tij-një fëmijë dhe një vajzë siç thotë ai dhe gjithë të tjerët nga anët tona. E gjeta në avlli tek hidhte letrat e shpërndara andej këndej mbi mushamanë e tavolinës, me një gotë birrë gati bosh përbri.
”Eja, o djalë. Ku je? Si vete me mësime? Rri të pimë një birrë”.
”Mirë vete, mirë. Dua një nder. Babai ka nevojë për ca para. I do për sonte, ke? Do t’i jap pasnesër e tutje që do paguhet”.
E boshatisi gotën. E rrotulloi zverkun nga shtëpia dhe bërtiti aq fortë, sa pashë damarin e qafës të hidhej përpjetë si një krimb i trashë.
”Fotini, është gati gjella? Hajde kur do hamë na zuri dreka”.
Pastaj u kthye dhe më pa.
E ka fëmijën në gjoks dhe nuk mundet as të gatuaj më. Sa do?”
”Një pesëdhjetëshe”.
”Pesëdhjetçe? Ç’iu tek tyt eti, more, të marë makinë tani në pleqëri?”
Qeshi dhe i ra me dorë mushamasë.
”Mua që më shikon këtu, kujton do rrija të hidhja letra, nëse kisha pesëdhjetçe t’i ndaja andej-këndej? Dy javë kam pa punuar, Fotinia ka çiliminë dhe nuk mundet të dali në punë, dhe nga ato që kemi në anë hamë. Ja, këtu jam çdo ditë.
”Po të kisha ndonjë punë që të nxirrja bukën e gojës, do rrija të hidhja letra?”
”Po do t’i japim pasnesër, ore Marko”.
”E, mirë tani, sikur jemi të huaj. Njihemi, nga një fshat jemi. E di si janë këto borxh sot, dhe hajd kur t’i marrësh nesër. Kush do ta paguaj tët atë apo tët ëmë që të m’i japi pas?”
”Mirë, more Marko. Lëre fare. Bëji të fala gruas.
”Rri, more. Rri, more shejtan. Fotini! Është gati gjella? Ajde na shtro të hamë dhe vër edhe një pjatë tjetër të rrijë -”
”Jo, jo, do iki. Jam i ngrënë”.
”E, një birrë, more. Na merr këtë është e ftohtë, ta pish në rrugë. Hajde, mbarë, shëndet. Na, i thuaj babait tënd, se… . Se… . E di ai. E kupton vetë.
Mora kanaçen e birrës në dorë, ishte me të vërtetë e ftohtë, e falenderova dhe u largova. Sapo arrita te sheshi, e vërvita si një gur brenda në lumë dhe menjëherë uji e gëlltiti dhe e zhduku në thellësi.
”Pse nuk i thua çfarë ndodhi, moj ma?”
”Je në vete, o bir? Çfarë t’i them? Turp i zotit! Kaq ndere na kanë bërë ata dhe një herë që më kërkuan edhe mua t’ju bëj një nder, ç’t’ju them?”
”Mirë mirë, kujton se do t’ju qërosh agjinaret dhe do të marrin për më të mirë, moj e zeza ti?” u hodh babai nga brenda.
”Pusho ti! Ajde. Pa shiko më mirë, nuk të ka ngelur ndonjë lekë? Pe mirë?”
”Ohu, ke oreks ti. Çiliminjë jemi? Ik lyp në rrugë po deshe, tjetër njeri nuk ka ngelur të kërkojmë”.
”Do vete, do vete atje do më katandisësh ti. Të marrtë dreqi të marrtë, e lipsur qoftë ajo orë që të mora, nuk ke asnjë kacidhe as për një copë bukë të thatë”.
”Ça do tani, moj? Ça do? Unë ta kam fajin? Më dije si isha që kur më more, tani ku të t’i bëj paratë, thua jam ndonjë shkencëtar? Lipsu që këtej, mos më çaj kokën dhe ti, nuk kam oreksin tënd”.
”Pushoni!”nuk durova dot më. Të bërtiturat dhe sherri i tyre funksiononin gjithmonë si një pikë çorientuese për çdo gjë që më shqetësonte në qytet; për muret e bardhë e të zhveshur, jehonën e shtëpisë së boshatisur, për fytyrat e njëjta dhe të panumërta në rrugë e në metro që si pasqyra pasqyrojnë deformimin tim, të gjitha këto s’mund t’i mendoja kur i shihja të përtypnin dhe të ziheshin. Por ndonjëherë çorientimi tejmbytej, thyente digën derdhej me vrull duke rrëmbyer çfarë gjente përpara.
”Pse bëni kështu? Vij për pak ditë dhe rrini dhe haheni si qentë”.
” Ja, mërzite edhe djalin, si s’të vjen turp!
I tillë je. Rri, xhanë, rri. Nuk e shikon se ç’bëhet? Tjetra më dha gjënë e saj dhe unë e prisha. Diçka duhet të bëjmë, nuk duhet?”
”U, moj e zezë, havanë tënde ti” murmuriti im atë.
”Pse hidhesh ti, që të të marri dreqi, të të marrë. Pusho, pusho, pusho”.
Përpëlita pak sytë që të shihja më mirë mamanë. Kishte kaluar kaq kohë, nuk mbaj mend, që kur e kisha parë të qante për herë të fundit dhe kisha harruar pothuajse si ishte. Nuk mundesha më aty brenda. U hodha përpjetë nga karrigja, dola jashtë dhe përplasja e derës që u dëgjua mbuloi dënesën e lodhur që vazhdonte të nxirrte gruaja nga brenda.
Rrugët i kisha harruar krejt. Kaq lojëra, kaq zëra, kaq të qeshura, kaq të qara. Në Athinë tani ndoshta ndonjë grevë do zhvillohej, ndoshta ndonjë i dëshpëruar do të binte i papeshë në shinat e metrosë; këtu, një gjethe e thatë lundronte në rrjedhën e lumit pranë sheshit, derisa të zhdukej nën ndonjë shkëmb.
Ecja me kokën të ulur dhe me duart në xhepa-dikur bëja biçikletë këtu-, pak më vonë pashë një tendë jeshile dhe një fasadë ylberi.
Ora po afronte tre dhe dyqani i fruta- perimeve po mbyllej. Zonja Jota atje tek po mbyllte më pa dhe më buzëqeshi. Shpejt e la dyqanin dhe iku brenda në karakatinën e saj, e cila bënte një zhurmë si një plak që po i dilte shpirti. Dhe sapo plaku ngordhi dhe u rehatua, asgjë nuk dëgjohej më, sepse fryrjet dhe të gërhiturat e gjumit nuk mund të shponin muret prej tullash të shtëpive dhe të trazonin qetësinë e natyrës së një mesdite të shkretë.
Qëndrova pak pezull në vetminë time.Vapa pelte e trashë si mjaltë, dhe më e kripur se era e detit. Mblodha me të prapmen e dorës time atë pak djersë dhe dëgjova cëcërinën që lëshoi siç e shkunda përdhe. Pak nga djersa që më kishte ngelur në cep të syrit më përcëllonte. Përreth s’kishte këmbë njeriu. U përpoqa të krijoj në vetvete përshtypjen se ajo çka varej dhe shkëlqente tek dera ishte vetëm një vegim, një dremitje bajate e vapës së mesditës, një fëmijë i tij bastard. Por, sa më shumë përqendrohesha mbi të, peizazhi kthjellohej dhe merrte formë, dallova prekjen dhe shndritjen e metalit me një qartësi të pamohueshme. E hapa hapin tim pak më shumë iu afrova çelësit dhe duke e shtënguar hapa derën, hodha një sy përreth, kudo shkretëtirë, gjithçka bëhej shumë ngadalë, sikur lëvizjet notonin brenda në mjaltë. Kalova një vështim të shpejtë mbi arka dhe gjeta në cep një arkë të mbushur plot me agjinare, rrëmbeva një qeskë të madhe e mbusha shpejt, duhet të ishin më shumë se gjashtë kile, e hodha në shpinë dhe dola jashtë, mbylla derën rrëmbimthi dhe vrapova për në shtëpi.
Mamaja bënte sikur t’i kisha sjellë evlatin e humbur.
”Ku i gjete, xhan? Këto janë dhe nga ato të mirat, shikoji! Eja, eja të të puth, ti më ke ngelur vetëm”.
Më puthi në faqe, kurrë nuk mbaj mend ndoshta ta ketë bërë, ndjeva lumturinë të kalonte nga buzët e saj në faqet e mia.
”Thuaj, ore. Ku i gjete agjinaret?” pyeti babai.
”Tek mamaja e një shoku, nuk e njeh”.
”E kujt shoku, ore? Ku i gjete shokët ti këtu”?
”Aj, tani, lëre djalin, pse e fryn? Nuk thua shyqyr? Hajde, shpejt, sill shumë limona, sa të kemi. Shpejt, kjo është dhuratë nga zoti. Hajde, ça më rri?”
Duke murmuritur shkoi dhe i solli. I ulur brenda, me librin e hapur sipër këmbëve, dëgjoja zhurmën e pacaktuar që vinte nga televizori, dhe pas pak, mamaja më thirri të veja jashtë që të shihja, sikur kishte ndodhur kthimi i të Madhit në Tokë, më tregoi me krenari një legen të mbushur plot me agjinare të pastruara, të ndritshme, këtë herë borë të bardha.
”Kaq limon u vura, s’bëhej të prisheshin!” bërtiste e qeshte.
M’i vuri me kujdes në një legen të kuq, e mbuloi me një çentro të qëndisur dhe ma lëshoi mbi duar.
”Ajde, u bëfshin mirë nga unë, i thuaj” tha dhe bëri kryqin në ajër.
Rrugës për në shtëpinë e zonjës Tula kalova nga dyqani i fruta- perimeve. Jota më përshëndeti dhe më falënderoi për çelësat që i ktheva në mesditë.
“Uratën time të kesh, djali im. Të të gëzojnë të tutë.”
I buzëqesha me modesti dhe vazhdova. Ishte pothuajse pasdite. Arrita tek porta e zonjës Toula dhe i rashë ziles. Shpejt u shfaq, rrumbullake, me faqe të kuqe, me një palë vathë dhe me stolitë e saj.
“A, i solle? Të lumtë, biri im. Thuaj faleminderit mamasë, po?”
Shtrëngoja legenin, të mos më binte, dhe në kohën që po ia lija ndjeva një goditje elektrike në gishtat e mi. M’u kujtua buzëqeshja e nënës sime, ndaj i buzëqesha me krenari këtë herë.
“T’i hani me shëndet, tha.”
“Çfarë? A! ” tha dhe buzëqeshi duke u larguar me legenin në duar. “Nuk ishte e shkruar, biri im.
A, mos kujto, edhe ne nuk na kanë pëlqyer kurrë, i doja për meze, por ja që të ftuarit që kemi sonte nuk i hanë fare. U vjen vështirë.”
Eci disa metra shtyu një portë të vogël që hynte në një kotec. Hoqi çentron i derdhi zemrat përdhe, dhe në sekondë pulat ranë përsipër dhe i kollofitën.
“Paç një ditë të mbarë, biri im,” tha dhe hyri brenda.
Përktheu Amalia Rondo
Korrektore letrare dhe gjuhësore Evangjelia Mëhilli
Hristos Armando Gjezo
Zemra për tu ngrënë, Shilarësi, Shtëpia botuese Melani
Athinë më 2016, fq 63-76
