“Vito të kam silloinë”, një zbërthim i vargjeve të këngës së njohur labe

Vito, të kam silloinë

e shkove me djem jetimë

si guri në rrukullimë…

Mos i vur vetes mavrinë,

se dhe fëmija t’u rrinë,

rrobat në sepet ç’u grinë,

prishe, moj Vitore zinë

se të vdekurit nuk vinë…

———–

Duhet saktësuar se nëpër këngë emri Vito nuk ësht detyrimisht i përveçëm, është më shumë një titull, një përmbledhës cilësish ku përfshihen femra me karakteristka të posaçme hijeshie dhe vyrtyti. Vitot gjenden në shumë këngë në rrethana nga më befasueset. Kjo është një nga këngët më drithëruese dhe më të kopsitura që më ka rastisur të dëgjoj. Kënga përshkruan pikërisht gjendjen kur në portën e Vitos pa burrë, më në fund ka trokitur dikush me mendje të ndarë për ta bërë të vetën. Kokëshkëmb në këmbëngulje, por aristokrat në formë.

Kënga nis befasishëm, nënkuptohet të jetë përballja e parë serioze e tij me të venë akoma në zi. Duhej për etikë, por ai as ia zë fare ngoje burrin. Nuk është aty për t’i ristartuar dhimbjen, është për synimet e veta që do t’i realizojë se s’bën. Nis njerëzishëm t’i japë të kuptojë se e ka ndjekur ne distancë jetën e vështirë të së vesë, po për njëqind arsye që nënkuptohen s’ka mundur ta ndihmojë. Mund të vazhdojë me këta argument trallisës, por kujtohet se koha e Vitos në dispozicion të tij është e shkurtër si vetëtimë. Është grua e ve, Vito, Vitë, Vitore, Vitori, domethënë një yll femër, yll nënë, me fëmijë natyrisht yje… Vito dhe e përgojuar? Më mirë hapu dhe të futem!

Ashiku e di këtë, duket i rrahur me të tilla punë ndaj kalon në sulm. Po sulmi është delikat, hafif si gjesti që bëjmë për t’i marrë erë një tufe me lule malesh aq të madhe sa mezi e rrokin krahët. Të paktën me fjalë, të paktën me sjellje…

– Se dhe fëmija t’u rrinë. – Domethënë vuajte, u përplase, u shkalafite punë ditë e punë natë, punë jashtë e punë brenda, por e kreve sic të ka hije edhe detyrën e nënës. Këtu e me këtë rast kuptojmë edhe më, kuptojmë pse burri i hijshëm qëndroi për kaq kohë në hije.

– Mos i vur vetes mavrinë! – Domethënë mos harro që jetën e ke përpara dhe jeta është e bukur. Dhe në e harrofs për pak, kujtohu që unë… erdha e jam këtu

– Rrobat në sepet ç’u grinë. – Domethënë paja e nusërisë është e si e paveshur dhe ti je aq e mirë sa edhe nuse, se dhimbja e fatkeqësisë të ka bërë edhe më të mirë. E të tjera e të tjera, por veç gjithë të tjerave;

– Se të vdekurit nuk vijnë…

Ky është argumenti i parefuzueshëm, asgjësuesi. E vërteta e hidhur që Vitoja jo se nuk e di, po ia tulat rutina e përditshme a ndoshta dashuria për të vdekurin. Por ai nuk heziton aspak t’ia “përplasë” në sy natyrishrt siç “përplaset” hukama mbi petale trëndeline.

Kaq. Koha mbaroi dhe ai largohet, sigurisht duke u tërhequr, pa i kthyer krahët perëndeshës së tij, por jo i thyer dysh si eunuk, vetëm i përkulur paksa, si princ i mësuar sallonesh. Në mos për gjë, të paktën për ta parë pak çaste më shumë, se ndoshta e mos zot, nuk do ta shohë më kurrë. Pa asnjë deklaratë dashurie, pa asnjë ledhë direkte për Viton.

Mos vallë kemi të bëjmë me një këshillues dashamirës, më një të afërm?

Jo. Argumentat që sillen, detajet që përdoren e tejkalojnë shumë kufirin e dashamirësisë. Nuk duket, po nëpër lavdet për Viton nikoqire, nëpër rrobat e sepetit, nëpër ngjyrat e tyre, nëpër aromën e tyre ftonj e lëkurë bashkë, në të zezën e rrobes së Vitos, në dhjetra detaje të tjera që nënkuptohen vetëvetiu, gati djeg një nëntekst i mrekullueshëm erotik.

Është ndër të paktat këngë ku femra personazh nuk flet, nuk reagon, as nuk përshkruhet me fjalë vëzhguesi të jashtëm apo të vetë bashkëbiseduesit me të. Vito kështu, Vito ashtu… Asnjë fjalë.

Por argumentat e zotërisë, ndoshta një çoban i shndërruar befas në aristokrat sallonesh nën ndikimin latues të dashurisë, të përgjëratës për Viton, janë të pakundërshteshme. Nxitja, brenda lirizmit të vet, brenda qetësisë së vet, brenda befasisë së vet, brenda forcës së lartësimit të vet është solemne.

Dhe natyrisht gjithë ky kompleks nuk mund t’i adresohet një femre të rëndomtë, një tutkuneje derdimene. E njeh gringoja, po edhe Vitoja e njeh veten… Ajo di se ç’bën…

Nuk na mbetet veç t’i mendojmë diku në maj, diku në stane trëndeline, në sfonde të bardha qengjash, blegërimash, cicërimash, këmborësh e fyejsh.

Si engjëj…