Nga Luan Rama
Binte shi dhe tek hynim, biri yt më tha se tablotë e tua ishin si në një muzikë xhazi. Unë tunda kokën dhe e ndjeva improvizimin tënd, mes gishtërinjve të tu, të shpirtit. Ndjeva ngjyrën mbi tastierat e artit. Dhe instrumentistet e tua, gra, vajza të gëzuara, të vetmuara, të trishta, të braktisura, në ditët e para të dashurisë apo tek pijnë duhan, më vështrojnë drejt, atje në sallon, në muret e tua sikur të shihen në pasqyrën e kohës. Ato janë dehëse dhe unë dehem bashkë me ato. Shoh autoportetin tënd, cigaren mes gishtave dhe kujtoj miken adoleshente që kam njohur dikur. Nuk i kishe nisur ende rrugët e artit. Në fillim për ty ishte fjala, zëri, imazhi, ekrani, skena e teatrit, bota e kukullave, tregimet, përrallat, por pastaj ti humbe në dhomat e dëshpërimit si qindra mijra të tjerë, sepse gjithçka të zhgënjeu, kaosi dhe bota, ideologjia, politika, premtimi për ardhmërinë dhe lumturinë që kishte zbritur e që sytë e tu nuk e shihnin. Unë isha larg. Gjithçka të zhgënjeu përveç pjellës, familjes, miqve të afërt. Ti pije cigare dhe mendoje hallet e botës. Orët e fatit tënd binin heshtur. I dëgjoje vetëm ti, në realitet, në ëndërr, në zhgjandër. Koha shkonte: të hash, të pish, të flesh në trisht, në mashtrim dhe të mendosh për fëmijët e tu ikur në rrugët e botës. Askush nuk luante xhaz. Kishte gjëmime, krisma, armë. Njeriu e kishte humbur vlerën e vet. Dhe atëherë, në botën e hirtë që të rrethonte, ti zbulove dritën, ngjyrën, me habinë dhe pasthirmën e një fëmije. Ishte zbulimi yt, drita dhe ngjyra në bojën e vajit. Dhe kështu, në guzhinën e apartamentit tend, ti nise të pikturoje: linja, kompozime, portrete… madje dhe me karbonin e shpirtit tënd që s’doje ta kujtoje. Ti pikturoje… ciganet shfaqeshin çuditërisht me forcën e tyre të jashtëzakonshme, kukullat e fëmijërisë zgjoheshin. Kishe marrë udhën për diku. Ishte një dritë që të tërhiqte larg dhe kjo të ngrohte zemrën, të jepte prehje, të mbyllte qepallat për tablotë e nesërme. Dhe ti rizgjoheshe, pikturoje në jerm, kundërmoje bojë vaji aq sa ajo bojë u bë droga tënde që s’mund të bëje pa të. Droga tënde në hapat e tua, në rrugë, në shtrat. Ishe e dehur me të.
Kur erdha unë binte shi dhe biri yt më fliste për xhazin tënd dhe unë e ndjeva që në tablotë e para që pashë, varur në faqet e murit, në sallon, në dhomë, kudo portrete, ngjyra, jetë që më vështronin dhe unë humbisja në to, harrohesha. Nuk ishte më boja, ishte teknika e përzier. Por ishte dhe mëndafshi yt i ëmbël ku preheshin të dashuruarat. Gjithçka ishte poetike në ato mëndafshe që meritojnë të mbulojnë qiellin, mëndafshe nga duar mjeshtri, si në një përrallë të lashtë, poezi malli, dashurie, mungese. Parfumi i vajzave të dashuruara dhe i grave që ëndërrojnë të mbarsen. Flutura dhe lule, lule që shpërthejnë nga kontakti me diellin, të dehura, të shtriqura, krahëhapura, lule për të cilat aq shumë përgjërohej ati ynë Monet. Ishte vetë ekstaza e hedhur në mëndafsh. Ishte uverturë, improvizime nën efektin e xhazit. Por ai wordpress xhaz i mrekulluar ishte në “notturno”-t e tua, ato “notturno” ku ndjehesh ne shpirtin e njeriut dhe ku ngjyra ështe ngjizur atje ku duhet që shpirti të flasë… Si mund të vazhdojë kjo “notturno” dhe të bëhet e pambarimtë duke kaluar nga një improvizim në tjetrin, “notturno” në dhimbje, në ngazëllim dhe në të gjitha ndjesitë e gjendjet domethënëse të njeriut?… Eshtë e habtishme pasi ne vështrojmë tablotë, gra të vetmuara apo të dashuruar, vështrojmë gjithnjë, zhytemi në botën e rikrijuar, kapërcejmë kuadrin, si të kapërcejmë një prag dhe hyjmë në botën tjetër, aty ku kemi dëshirë të qëndrojmë gjatë, të dialogojmë me to apo të dëgjojmë monologjet e tyre, pasi çdo figurë ka monologun e vet, ka historinë e vet dhe nëse ti shkon pranë tyre, ato zënë të të pëshpërisin, të flasin, të tregojnë: halle, derte dhe gëzimet, botën e njeriut. “Notturno”, me gruan përpara ulur në tokë dhe qytetin pas krahëve, ajo që ti e quan “Bosh” dhe që unë parapëlqeva fjalën “Fillikat”; gruaja me botën pas dhe fëmijët e ikur është padysim një imazh që do të më mbetet gjatë në kujtesë, pasi kujtesa mban e ngjiz në vetvete veç ato pamje që e befasojnë, e habisin, e gozhdojnë… Arti është habi na thotë Umberto Eco. Kurse ajo vajzë në rozë, kur muzgu ka rënë dhe yjet janë ngritur, kur asnjë dorë nuk mund t’i kapë e t’i zbresë, ka elokuencën e linjës dhe sensualitetin gjer në maja të gishtave, gjer në fund të këmbëve, ka të ngjizur drithërimën që ti ia ke marrë vetvetes dhe ia ke falur, bujarisht, ashtu siç di të falësh ti, edhe pse e di se është nga drithërimat e fundit… Dhe kur unë kthej kokën nga faqja tjetër e murit, kuptoj se ajo vajzë sheh nga mëndafshet, nga lulja që hapet, si një vajzë pas seksit të parë, pas zbulimit të botës tjetër…
Kështu, unë dola, zbrita shkallët, në shi, dhe ndjeja ato improvizime xhazi në ngjyrat dhe format e bukura të një jete që kishe zbuluar ti… binte shi dhe kisha dëshirë të lagesha nga shiu dhe tingujt e xhazit…
(për piktoren Violeta Kongo dhe tablotë e saj)
