Tom McCarthy është regjizori i filmit “Spotlight,” i cili është nominuar për Oskar që tregon për gazetarët e Boston Globe që kanë punuar për të zbuluar skandalin e abuzimit seksual në Kishën Katolike. Intervista është bërë në nëntor të vitit 2015 dhe është redaktuar për ta bërë më të shkurtër dhe më të qartë.
Faleminderit për gatishmërinë tuaj për të folur me ne Tom. America (website) ka botuar tashmë një artikull për filmin “Spotlight” bashkë me disa artikuj shtesë, të cilët japin kritika pozitive për filmin. Është bërë një punë e rëndësishme.Siç mund ta dini, unë jam arsimuar në një institucion Jezuit, prandaj ju falenderoj për këtë.Ju jeni ish-student i Boston College, sic jam edhe unë. A e ke patur fatin e mirë të njohësh Atë [Bill] Neenan [dekan dhe drejtues për një kohë të gjatë i Boston College]?
Në fakt është Jezuiti i parë që kam takuar.
Sa e lezetshme, vajza ime është dy vjeç e gjysëm. Sa herë që shikon ndokënd dhe nëse e ka qejf ajo i thotë “ Ç”kemi shoku” dhe gjithmonë më vjen në mendje Atë Neeman sepse kështu i përshëndette të gjithë në kolegj/kampus.
Kur kam qënë në kampus, kam qënë pjesë e një grupi komedie “Ankthi i çdo Nëne”-jo, “Morracaku i Nënës time”- i cili ishte një grup i madh ku ka marrë pjesë edhe Amy Poehler, mbasi unë isha larguar, dhe bëmë një film komedi të shkurtër për Atë Neeman. Sikur ai vidhte në supermarket, merrte karrocën e fuste në makinë dhe ikte pa paguar dhe sikur bëntë këto krimet e vogla nëpër kampus. Betohem që ishte një nga arritjet më të mëdha që kemi patur ndonjëherë si grup komedie. Ai kishte një sens shumë të madh humori dhe ishte i mrekullueshëm. Ai njeri pati një ndikim shumë të madh te shumë njerëz.
Pra “Spotlight” shtjellon shumë tema. Është një studim se si abuzohet fuqia në një komunitet të lidhur fort me njeri-tjetrin; është një eksplorim i skandalit të buzimit seksual në Kishën Katolike; edhe është quajtur “letër dashurie për gazetarinë investigative”. Por nga pikëpamja juaj cili është thelbi i filmit?
Ndoshta, tema kryesore e filmit, që unë mendoj se e lidh me të sotshmen është ideja e pranimit dhe e nënshtrimit shoqëror, në mënyrë specifike, ndaj çdo abuzimi institucional ose individual, gjë e cila ndoshta rrotullohet e shkon tek gazetaria sepse për këtë punë kemi gazetarinë investigative, apo jo? Që individët dhe institucionet e fuqishme të japin llogari. Kur gjëra të tilla ndodhin në një shoqëri – kur ky lloj abuzimi ka ndodhur në Arqipeshkvinë e Bostonit , ne duhet të pyesim veten, “Si ndodhi kështu?”
Kisha në këtë skenar luante rolin e aktorit të keq, specifikisht Arqipeshkvia e Bostonit, duke ndihmuar në krim, duke e mbuluar atë dhe duke mos parandaluar që mos të ndodhë më. Unë mendoj se në të gjitha komunitetet anëtarët e të cilëve që janë shumë të lidhur me njerë-tjetrin ( kur diçka nuk shkon) ne pyesim veten “Çfarë dija, çfarë mund të kisha bërë ndryshe?” Ndoshta flet pak për përgjegjësinë qytetare, për përgjegjësinë e qytetarëve. Unë mendoj se ajo që e bën temën të jetë më e dukshme/në pah eshte kjo ngjarje e abuzimit institucional dhe ndoshta përçon te skema më të mëdha.
Shiko, reagimi i komunitetit Katolik në përgjithësi ka qënë shumë pozitiv, dhe unë vetë jam ende shumë i lidhur me komunitetin Katolik si nga familja dhe nga miqtë dhe kam folur me shumë njerëz për këtë. Shumë, sidomos ata të moshës time apo më të vjetër thonë “E di, ndiej sikur dija diçka për këtë gjë, kam dëgjuar që kjo gjë po ndodhte por nuk bëra asgjë” ose “Ndoshta duhet të kisha ditur më shumë”. Filmi nxit këtë diskutim, dhe është diskutim shumë i dhimbshëm, sidomos sepse ne e kuptojmë se për çfarë bëhet fjalë, që është gjëja më e shtrenjtë për ne, mirëqenia e fëmijëve tonë.
Por, gjithsesi, unë mendoj se është një diskutim që ja vlen të bëhet. Arsyeja se pse unë ju futa këtij projekti është sepse ndieja se e njihja këtë komunitet, sidomos komunitetin Katolik dhe të gjithë punën e mirë që ai bën. Ka shumë njërëz të mirë që punojnë aty. Ne sapo folëm për një nga të preferuarit tonë, Atë Neenan. Por edhe brenda këtij komuniteti kjo gjë mund të ndodhë. Ndjenja ime është e shprehur në film: Që kisha është një institucion që drejtohet nga burra dhe burrat janë të dobët/mortalë. Mendoj se për këtë arsye ne të gjithë duhet të jemi vigjilentë, dhe kjo është përgjegjësia jonë. Për këto arsye ky film ishte një sfidë për mua si rrëfyes i ngjarjes dhe si person.
Mbrëmë, unë ripashe filmin tuaj me dy miq të vjetër nga Boston College. Asnjëri nga ne nuk është rritur në Boston, por prapë se prapë ne patëm atë goditjen: Uau, po këto paskan ndodhur krejt rrotull nesh”. Ne i njihmin vendet e shfaqura në film dhe ne i njihmin personalisht disa nga personat e pershkruar në film. Edhe për ty kjo ngjarje/histori duhet të ketë qënë shumë e afërt. Ju jeni rritur brenda këtij komuniteti, Irlandezëve Katolikë të Bostonit. A mund të na flasësh më shumë për këtë? Sa ka ndikuar përvoja jote në formëzimin e kësaj historie/ngjarjeje?
Mendoj se përvoja ime ka ndikuar në këtë që: Nuk është një film bardh e zi; nuk është për një person të keq. Në disa raste, është për shumë njerëz të mirë me qëllimet më të mira por qe kane patur rezultat të kundërt. Kemi instiktin, të cilin mendoj se e njoh mirë, për të mbrojtur institucionin. Pavarësisht nëse është Kisha Katolike ose një shkollë e mesme ose një universitet ose një gazetë, është gjithmonë kjo prirja për ta mbajtur çështjen brenda dhe për ta mbrojtur ate. Shumë nga kjo çështje zbulohet në vendet e duhura. Një ndjenjë e fortë anagazhimi apo përgjegjësise ndaj njerëzve brenda komunitetit.
Por e gjithë kjo nuk duhet të jetë më e madhe se sa ndjenja jonë mbi atë çka është e mirë dhe e drejtë. I ndan një vijë shumë e hollë dhe kthehet tek roli i gazetarisë. Kur gazetaria bën punën e saj më të mirë, kjo është ajo çka gazetaria mund të nxjerrë në dritë para nesh. Kjo na ndihmon ne të shikojmë. Është një sy objektiv. Sepse kur jeton në një komunitet me lidhje te forta ndër vedi, ndonjëherë është e vështirë të ndalosh, të shikosh gjërat dhe t’i vlerësosh me një sy tjetër. Dhe kur humb atë lloj objektiviteti, mendoj se mund të ndodhin gjëra të këqija.
Unë kam mbajtur pak distancë nga Boston College. Unë kam mbajtur pak distancë nga komuniteti Katolik. Por unë ende kam disa lidhje të forta. Një shok shumë i dashur i imi ishte prift jashtë Çikagos, të cilin e takova mbas diplomimit. Kam jetuar në Çikago dhe kam jetuar ngjitur me një kishë të madhe në pjesën përendimore të Çikagos. U miqësova me një prift që kishte pak a shumë moshën time dhe na ngjiti, u bëmë miq të mirë, madje ai edhe na ka martuar. Ai ishte me të vërtetë një person me rëndësi të madhe në lidhjen time me besimin në daljen time në jetë. Ai ndërroi jetë në moshë shumë të re, ishte një humbje e madhe për të gjithë. Me këtë njeri në jetën time ne flisnim për skandalin, flisnim se si gjërat mund të shkojnë keq, flisnim për fuqinë e ipeshkëve dhe për politikat e Kishës Katolike. Prandaj une ndjej që e kuptoj jo vetëm nga ana profesionale por edhe personale.
Mendoj se puna ime si tregues i ngjarjes është që të mundohem për ta paraqitur ngjarjen në mënyrën më të drejtë të mundshme, më të hijshme të mundshme, duke pranuar të gjitha anët e çështjes. Siç e dini edhe ju mirë, është me të vërtetë një çështje komplekse dhe emocionale. Ndoshta ajo çka ndihmon është se ne e shikojmë me sytë e gazetarëve të cilët po tregojnë ngjarjen, të cilët janë persona aktivë në shoqëri dhe të cilët janë edhe të ekzaltuar nga projeksionet e ngjarjes por edhe të tmerruar nga ajo çka ata zbulojnë. Siç e thatë edhe ju, sa afër është ajo.
Të dy prindërit tuaj ishin katolikë të devotshëm. A ishte e vështirë që ata ta pranonin që tip o bëjë një film kritik ndaj dickaje të shtrejtë për ta?
Në fakt pamë një bisedë shumë të mirë. Ne filluam të flisnim për skandalin, dhe unë kuptova se ndoshta ishte hera e parë që ata po i shkonin në thellësi cështjes. Ata janë prindër të mrekullueshëm, njerëz të mrekullueshëm, ata janë katolikë të mirë. Ata kujdesen shumë për të dhe mendoj se ata e jetojnë besimin e tyre dhe jo thjesht flasin për të. Ata, gjithashtu, kanë qënë shumë frymëzues, përsa i përket besimit, tek fëmijët e tyre.
Por unë e kuptova që ata nuk kishin patur një diskutim të plotë dhe mendova “Kush do të flasë për këtë?” Është diçka e vështirë dhe e dhimbshme për ta folur, por ndonjëherë ja vlen të flasësh për këto gjëra. Duke folur ne jemi të sigurtë se do bëjmë më të mirën për të parandaluar përsëritjen e saj. Unë mendoj se këto diskutime janë shumë të rëndësishme dhe mendoj se prindërit e mi e kuptojnë këtë tashmë. Fatkeqësisht, babai im ndërroi jetë para se të mbaroja filmin. Ishte një humbje e madhe- me të vërtetë një nga burrat më të mirë që unë kam njohur ndonjëherë.
Por nëna ime erdhi në premierën e filmit, dhe me thënë të drejtën, ishte shumë e vështirë për të. Mendoj se në fillim ajo ishte, deri në një farë mase, shumë e emocionuar për filmin dhe ishte e ndarë mes të qënit nëna ime dhe dëshira për tu ndier krenare për mua dhe detyra për ta pranuar atë film. Ajo tha, “ Më lër të ik e ta mendoj pak këtë” dhe u largua ( iku nga premiera pa parë filmin). Ajo çka ndodhi është se disa nga miqtë e saj nga komuniteti katolik, disa nga miqtë e famullisë e panë filmin.
Edhe prifti i famullisë Atë Jack, në Summit, N.J., erdhi në Nju Jork, sepse ishte shfaqje e kufizuar në atë kohë. Ishte vetëm në Nju Jork, Boston dhe Los Anxhelos. Biletat kishin mbaruar prandaj ju desh që të priste për shfaqen e tretë për ta parë filimin. Ai e pa dhe ati një reagim shumë pozitiv. Ai shkoi në shtëpi dhe telefonoi mamanë timë dhe i tha “ E kuptoj që është e dhimbshme për tu parë por ja vlen ta shikosh, është një film i rëndësishëm”. Dhe ai, për mendimin tim, ai ishte një prift i madh. Ai i mbante nënës dorën gjatë shfaqes sepse babai im nuk ishte aty; është ekzaktësisht ajo çka babai im do kishte bërë. Mendoj se kjo flet për të gjithë priftërinjtë e mirë: Nuk ka lidhje me atë që erdhi në Nju Jork dhe pa filmin, por se si u kujdes për nënën time.
Fundjavën e kaluar unë bashkë me gruan dhe fëmijët shkuam tek nëna ime.. Shkuam në kishë ku pata një bisedë të këndshme me Atë Jack për këtë. Ishte një moment shumë i rëndësishëm për mua. Unë bëj filma për audiencat. Unë e bëra këtë film sa për komunitetin katolik aq edhe për të gjithë të tjerët. Që atëherë nëna ime ka shkuar dhe e ka parë filmin me disa grupe miqsh të saj. Kanë shkuar në dreka e darka dhe kanë folur për të dhe unë kam marr emaile nga të gjithë ata. Kjo do të thotë shumë. Në fund të fundit ajo është ende nëna ime dhe për mua ka rëndësi mendimi i saj dhe i miqve të saj dhe jam i kënaqur që filmi nuk ka shkaktuar shumë dhimbje apo ndarje.
Tashmë kemi një Papë të ri, Franceskon i cili në shumë mënyra duket si reformator. Ju keni thënë në intervista të mëparshme që ky problem i abuzimit të klerikëve “nuk zhduket, nuk ikën lehtë një problem që ka ekzistuar kaq gjatë në një dekadë”. A të jep Papë Francesku ndonjë shpresë? A ka arsye për të qënë optimist rreth kësaj cështjeje?
Uroj që babai im të ishte gjallë për ta parë Papë Fraceskun. Unë jam shumë i lumtur për të. Mendoj se ai është njeri largpamës, përfshirës, përparimtar, reformator, të cilat më bëjnë të lumtur. Mendoj se vizita e tij në Amerikë ishte shumë domethënëse në shumë mënyra. Thënë kjo, ai po merr timonin e një institucioni që nuk ndryshon shumë shpejt. Sot çdo drejtues në një institucion ai ka punë për të bërë. Ajo çka mbetet për tu parë është se sa ndryshime bëhën dhe sa lëvizje do bëhen nën drejtimin e tij. Mendoj se duhet të presim e të shohim.
Fjalët janë të mëdha, por ne të gjithë e dimë se fjalët janë thjesht fjalë deri kur shohim ndryshimin faktik. Pra çka doja të thoja është se një problem i tillë nuk mund të zhduket brenda natës. Dhe 10 vjet është një natë i këtij problemi sepse ka ekzistuar për një kohë të gjatë dhe unë mendoj se ne duhet të jemi gjithmonë syhapur që kjo mos t’i ndodhë asnjë fëmije asnjëherë në asnjë vend. Një rast është shumë, dhe unë mendoj se ai është i përkushtuar kundër kësaj çështjeje dhe po ashtu është edhe një pjesë e madhe e kishës.
Mendoj se pala tjetër, sidomos ata që kanë mbijetuar, duhen dëgjuar. Dhe jo vetëm historitë e tyre sepse unë mendoj se ato janë të qarta mbi ato çka ata kërkojnë; më shumë veprim dhe më shumë transparencë dhe nuk mendoj se ndokush do binte në kundërshtim më këtë. Thjesht ka kuptim, apo jo? Por kjo është e vështirë për një institucion si Kisha Kaltolike. Nuk punon me transparencë, thjesht nuk është mënyra e tyre, dhe për një kohë të gjatë kanë punuar me mosndëshkim. Duhet të shohim se si do eci. Mendoj se në shpirt jam optimist dhe shpresoj për të më mirën.
(marre nga perlgrinues- përkthyer prej americanmagazine.org Jolanda Gugaj)
