Në një qytet të vogël në Meksikën rurale, ekziston një gjini e tretë e njohur si muxe (nganjëherë shkruhet muxhe) mes popujve Zapotec. Nuk konsiderohen as meshkuj dhe as femra, por diku në mes- si hijraset e Indisë. “Muxes” janë (në përgjithësi) meshkuj biologjikisht, por vishen dhe veprojnë në mënyrë tipike si femrat. Ja një histori e shkurtër e gjinisë së tretë të Meksikës, e shkruar nga Culturetrip dhe e përshtatur nga Pasqyrë.al.
Besohet se fjala e ka origjinën nga termi spanjoll për fjalën ‘grua’ (mujer-muher). “Muxes” gjenden kryesisht në komunitetet rreth Isthmusit të Oaxaca, ku toleranca ndaj njerëzve që identifikohen me këtë gjini të tretë është përgjithësisht më e lartë se në shumë pjesë të tjera të Meksikës. Megjithatë, në kundërshtim me besimin popullor, diskriminimi është ende gjallë. Në rajone të tjera, “muxes” ndonjëherë njihen me emra të tjerë, si biza’ah.
Sot, shumica e “muxheve” zgjedhin të jenë të veshura. Disa muxhe kanë gjithashtu familje dhe ndërsa shumë zgjedhin partnerë meshkuj, të tjerë zgjedhin femra. Kur një “muxhe” ka një partner mashkull, nuk merret si e dhënë se është homoseksual. Në këtë rast, ata njihen si ‘mayate’, edhe pse shumë mendojnë se ‘mayates’ janë njerëz që thjesht ushtrojnë dëshirat e tyre të shtypura homoseksuale në një mënyrë më të pranueshme shoqërore. Largimi nga shtëpia nuk është gjithmonë i zakonshëm për “muxes”. Shpesh ata priren të bëhen kujdestarët parësorë për prindërit e tyre të moshuar.
Mes shumë “muxes” të zakonshëm është edhe Amaranta Gomez Regalado, që u bë kandidat i partisë México Posible në 2003, duke bërë thirrje për sjellje më progresive, si dekriminalizimi i abortit dhe marijuanës.
Në ditët tona, artistja e performancës Lukas Avendaño është pa dyshim “muxe” më e njohur. Ajo është i njohur për paraqitjen e figurave nacionaliste meksikane përmes një filtri të çuditshëm dhe sfidon disi idenë që kultura indigjene është tërësisht miqësore me homoseksualët.
Një festë e rëndësishme gjatë së cilës festohet kultura ‘muxe’ është në fund të nëntorit, kur qyteti i Juchitán mirëpret festën triditore “Vela de las Intrépidas”. Rreth 5000 njerëz marrin pjesë!/ Pasqyre.al
