Në këtë skenë, Andrea Kamona rrëfen pranë varrit monumental të Konstandinit, vrasjen e familjareve të këtij të fundit, inskenuar nga vetë Kamona.
***
– E shihni, Imzot? Edhe miku ynë ogurzi është në një mendje me mua. Më falni! Nuk e dëgjova. Mos thatë gjëkafshë? Jo, ju nuk thatë asgjë dhe e dini pse? Sepse vdekja është memece. Për këtë arsye i çmoj të vdekurit; ata vërtetë nuk mund të flasin, por dëgjojnë gjithçka.
Tani, si një dëgjues i mirë dhe dëshmitar i punëve të mia më të mbrapshta, (të tilla ndajmë së bashku disa), kam ardhur t’ju them lamtumirë, por më parë ndiej detyrimin t’ju rrëfej një tregim të shkurtër, të titulluar: “Fundi i Progonëve”.
Qëroi zërin dhe afroi fytyrën në atë hapësirë të varrit, ku supozohej të gjendej koka e Konstandinit:
“Prej një viti ju gjendeshit larg, në Kryqëzatë. Vdekja e zezë kish shtruar banket në principatat rrotull. Thuajse e gjithë popullsia në rrethina ishte shfarosur. Shumë prej të mbijetuarve parakalonin në portat e qytetit tonë dhe u drejtoheshin maleve, si hije eremitësh. Era u frynte flokët e gjatë dhe zbulonte dëshpërimin në fytyrat e tyre. Paniku nuk vonoi të shfaqej edhe në Lissus. Kështjellarët, në sajë të këshillës së një alkimisti shëtitës, që në sytë e mi i ngjante më së shumti një sharlatani, nisën t’i mbështillnin fytyrat me shaje të zinj, duke lënë jashtë vetëm sytë, në përpjekje për të shmangur frymën e së keqes, e cila buronte sipas tij nga duhma e të sëmurëve. Mbase ai kishte të drejtë, askush s’e di. Bashkë me sëmundjen, trokitën edhe erërat e dimrit.
Dasma e Garentinës e kish boshatisur arkën e qytetit dhe depot po ashtu. Të shtyrë nga nevoja, vëllezërit tuaj vendosën t’ua shisnin të gjithë rezervën e kripës krajlëve serbë, të cilët qenë vendosur në tokat përtej Drinit. Rruga deri në doganën e tyre kalonte tejendanë nekropolit famëkeq. Unë, i shquar për besnikëri të ethshme ndaj flamurit të Progonëve, me dëshirë të madhe u vetëofrova të shoqëroj vëllezërit tuaj në bisedimet që do të mbaheshin me serbët. Zonja Mëmë, e cila e shfaqi haptazi pakënaqësinë e saj lidhur me përfshirjen time në k’të çështje, mendoi se ishte e udhës të dërgonte për bisedime dy vëllezërit e mëdhenj. Stanishën dhe Nikollën.
Kështu, një mëngjes nëntori, u larguam që pa gdhirë, shoqëruar nga pesë kalorës të tjerë
të gardës së qytetit. Kalëruam për një gjysmë dite, gjersa u ndalëm në nekropol. Vëllezërit tuaj u çuditën me faktin që sllavët kishin parapëlqyer ta zhvillonin takimin në këtë vend kaq të zymtë dhe jo në kancelarinë e një kështjelle. Unë i justifikova me pretekstin e rremë por të besueshëm, se në kohë murtaje, serbët nuk pranonin të huaj në qytetet e tyre karantinë. Të gjithë e besuan, pa dyshuar për asnjë çast në fjalët e mia. Puhia sillte me vete një odor të rëndë. U rrëfeva vëllezërve tuaj se diku aty pranë, gjendej një gropë gëlqereje, një varr masiv për kufomat e epidemisë. Veç t’i shihnit fytyrat e tyre kur u thashë këto fjalë. Pikërisht atëherë, në horizont u shfaqën kalorësit. Ishin të shumtë në numër. Armaturat e tyre farfuritnin. Në të vërtetë, nuk u ngjanin ushtarëve të bojarit. Kur u afruan, u bë e qartë që s’ishin të dërguarit e tij. Tunikat e tyre blu, me kryqin e verdhë në mes, ishin famëkeqe kudo në Arbëri. Këto simbole i përkisnin “mikut” tuaj të kryqëzatave, mbretit gjakatar të Tarantos, Boemundit, i cili vite më parë e kish pushtuar Epirin e Vjetër. Unë vetë u hoqa mënjanë.
Vëllezërit tuaj zbritën nga kuajt, pasi menduan se duhet të përshëndeteshin me kalorësit, por ky rezultoi një veprim tejet i gabuar.
Kalorësit nuk kishin ndërmend të ndaleshin. Ata e shtuan shpejtësinë e kuajve. Në sinkron, shpatat e tyre çanë ajrin. U turrën mespërmes delegacionit tonë, si një dallgë e tërbuar. Gjithçka ndodhi kaq shpejt, sa as vetë nuk mund ta riprodhoj me detaje, por diçka është e sigurt: Koka e Nikollës fluturoi në një gëmushë, porsi një top rreckash. Trungu i tij hidhte në ajër stërkala të nxehta gjaku.
I tmerruar, Stanisha u përpoq të mbronte të vëllanë por mundi qe i kotë.
U kthye me fytyrë nga unë. E kishte kuptuar më në fund se isha unë ai që e kish ujdisur pusinë. Zhveshi shpatën nga milli dhe u turr të më jepte fund, por dështoi. Njëri nga mercenarët ia tejshpoi kraharorin me kamë. Stanisha ra në gjunjë, zgjati dorën e më shënjoi me gishtin tregues, ndërkohë që nga goja nisi t’i gulçonte gjak. Dha shpirt pak çaste më vonë. Ndërkohë, mercenarët kishin mbaruar punë edhe me gardën që na shoqëronte. Shprehja e pastër e habisë ishte skalitur në fytyrat e tyre të vdekura. Do të thosha se vrasjet në pabesi nuk të lejojnë as të bluash për fundin tënd, ndaj jam i mendimit se viktimat duhet të më falënderojnë që u mundësova një vdekje të shpejtë.
Gjaku i freskët rridhte ngadalë brazdave të dheut, të lëna pas nga shirat. Skena i ngjante një sheshbeteje në miniaturë. Pasi u siguruam se të gjithë kishin vdekur, i hodhëm trupat e tyre kapicë në gropat e gëlqeres, duke i pleksur me kufomat e murtajës. Kufomat e epidemisë nuk ishin mbuluar ende me gëlqere, çka do të thotë se mundësia për t’u prekur nga sëmundja ishte e lartë. Puna ime nuk përfundonte këtu.
Me t’u larguar mercenarët, nxora kamën nga brezi dhe i shkaktova vetes një plagë sipërfaqësore në krah, për ta bërë sulmin të dukej më i besueshëm. I hipa kalit dhe në muzg mbërrita në kështjellë. Të gjithë ishin mbledhur në sallën e fronit. Unë hyra duke ulëritur. Muzika e psaltësve u ndal në çast. Vrapova tek këmbët e Zonjës Mëmë dhe u përula para saj, gati duke qarë. Krahu i
çarë më pikonte gjak. Teshat i kisha grisur në mënyrë të atillë, që kacafytja me armiqtë imagjinarë të dukej sa më reale. Ajo përcillte me tmerr fjalët e mia, por në të njëjtën kohë më shihte me dyshim. E ndiente se duhet të isha përfshirë në ngjarje, më thellë nga ç’dukej. Rrëfeva një histori të shkurtër të masakrës, që s’kishte të bënte me atë çka ndodhi në të vërtetë. Të pranishmit shtangën në heshtje. Për një çast m’u duk se gjendesha i rrethuar nga statuja. Zonja Mëmë dha urdhër që të shpallej gjendja e jashtëzakonshme e të grumbulloheshin të gjithë burrat e kështjellës në shesh. Pishtarët flakëruan ngado. U vendos tërheqja e kufomave nga vendngjarja, dhe në cilësinë e dëshmitarit, më ngarkuan me këtë detyrë të re. Si mundesha unë, një shqytar modest e i nëpërkëmbur, të refuzoja një urdhër të tillë? Së bashku me katër vëllezërit e mbetur gjallë: Gjergjin, Bodganin, Dhimitrin dhe Aleksandrin, u nisëm drejt skenës së krimit. Në këtë udhëtim na shoqëronin 50 kalorës. Sakaq, kështjella ishte zgjuar. Në të gjitha odat u ndezën qirinj. Banorët pushtuan dritaret e bedenat, si kukuvajka në degë ahesh. Katedralja ku gjendemi, kish hapur dyert. Brendia e saj u mbush me njerëz që luteshin për shpëtimin e princërve, por ja që nuk u pranua asnjë prej përgjëratave të tyre. Heshtja na shoqëroi gjatë të gjithë rrugës. Shtrëngoja me forcë plagën, i ndjekur nga sytë vrojtues të Aleksandrit, i cili po dridhej nga imazhi i gjakut në duart e mia. Nuk u kisha thënë ende se Nikolla kish mbetur kokëprerë, ky detaj duhet të mbeste surprizë. Mbërritëm në Nekropol. Dielli fikej ngadalë në fundbotë dhe errësira po përparonte. Evidenca e parë e krimit ishte pa dyshim sasia e gjakut që kish mbytur shtegun. Ata nuk e dinin ende se trupat qenë flakëruar në gropat e gëlqeres, ndaj iu duk tejet e çuditshme që kishte mbetur pas vetëm gjaku, jo kufomat. Atë çast u dëgjua një thirrje shqetësuese. Pas kodrës së përzhitur, qelbej gropa e gëlqeres. Aleksandri zbuloi vendndodhjen e trupave. Ishte bërë dyllë i verdhë. Një prej tyre kish mbetur pa kokë.
Ai e njohu. Ngashërimet e mbytën. U turr brenda gropës, pa pyetur askënd. E përqafoi trupin e ftohtë të Stanishës, pa i kushtuar rëndësi faktit se gjendej i rrethuar nga murtaja. Kalorësit e ndihmuan gjithë hezitim në nxjerrjen e trupave. Ata kishin frikë nga infektimi. Koka e Nikollës s’gjendej gjëkundi. Unë që e dija se ku kishte përfunduar, u sorollata për pak dhe “Eureka”, koka u gjet. Fytyra ime prej vrasësi u stampua në sytë e mbushur plot habi të kokës së Nikollës. Ishte trofeu i parë i hakmarrjes sime, por dije se nuk më dhuroi të njëjtin emocion, si atentati ndaj teje. E futëm kokën në një thes. Trupat i ngarkuam në qerre dhe pas disa orësh sosëm në qytet. Varrimi i tyre mori dhenë. Në kancelari mbërritën ngushëllime të përzemërta nga anembanë Arbërisë, nga mbreti i Napolit, nga Dubrovniku e Zeta dhe pa dyshim një letër e qëndisur me shkronja të arta, dërguar nga Boemundi i Tarantos. Por e keqja asnjëherë nuk mjaftohet me kaq. Në krye të dy javëve, Aleksandri vdiq. Murtaja e treti pa mëshirë. Pas një muaji vdiqën edhe vëllezërit e tjerë, gratë e fëmijët e tyre, si dhe gjysma e kështjellës. Mund të them se jam një bastard fatlum, që arrita të shpëtoja i gjallë nga e gjithë kjo. Zonja Mëmë refuzoi t’ia dërgonte lajmin e kobshëm
Garentinës. Ashtu e sëmurë, ajo nuk do mund t’i bënte ballë tronditjes. Ndërsa ti gjendeshe mjaft larg, diku në një sheshbetejë, ndaj qe e pamundur të njiheshe në kohë me tragjedinë. Dhe mua kjo situatë më voliste pa masë…
