“Çka don me than ‘agape’?” më pyeti një fëmijë nga Kosova kur, në Zvicër, një prej meshtarëve që drejtonte lutjen e Taezeut e përmendi si term. Duke qenë se nuk e prisja si pyetje, koha për të dhënë një përgjigje dhe ajo për ta kristalizuar atë në tru nuk ishte e njëjtë, prandaj nuk mund t’i thoja diçka të saktë.
“Epo… Nuk di si me ta shpjegu!.” thashë pas disa çastesh që i kalova në siklet. Me shpresë hodha sytë nga ata që ishin rrotull meje, por më kot. Të gjithë bënin sikur ishin tepër të vëmendshëm në lutje dhe sikur nuk ja kishin idenë për çfarë po flisja me djalin e vogël prej Kosove.
“Po si s’e din?” më vuri ai para një përgjegjësie të cilën nuk mund ta mbaja.
“E di! Thjeshtë s’di si me ta shpjegu.” i thashë dhe, duke u zvarritur sa në njërin stol në tjetrin, u largova prej tij. Nuk kisha guxim ta shihja në sy.
Kur para disa ditësh më ra ndër duar libri “Aurat e Natës”, rrëmova shumë në kujtesë të gjeja të strukur diku emrin e djalit të vogël nga Kosova. Tani, më në fund, mund t’i jepja një përgjigje.
Poezia “Agape” e Belfjora Qoses është shpjegimi më i saktë që deri më sot kam lexuar.
…Në këtë orë
Rikthehemi fëmijë,
Palca jonë e butë mbushet me tinguj,
Koka me dritë,
Tashmë e dimë
Ç’është agape.
“Kush jemi?” është pyetja që më tepër për forcë zakoni se për të kërkuar përgjigje shtrohet nga shumëkush. “Si duhet të jemi?” për po të njëjtën arsye shtrohet nga shumë të tjerë. Belfjora i jep një përgjigje, të ngjashme me atë që i jep agapesë, duke më qartësuar edhe një turbullirë tjetër:
Midis kush jemi dhe
Si duhet të jemi,
Gjendet flijimi i mundësive
Dorëzimi i busullave të ndjeshmërisë.
Ishte emocion i veçantë për mua, i tillë besoj se ka qenë për çdo shkodran, që të lexoja poezi serioze lirike e moderne të shkruara në standardin e gjuhës shqipe, pasi, këtu në Shkodër, i kemi ngrit një lapidar imagjinar gegnishtes para të cilit falen të gjithë poetët. Aq shumë po lëvrohet ky dialekt, sa druaj se po lihet mbas dore standardi deri në atë pikë sa do të fillojë të harrohet.
Në poezinë e Belfjores, diçka tjetër që më ka befasuar, qoftë edhe në prizmin e shkodranit, ka qenë prania e ujit. Para syve të kujtesës më doli fëmijëria e hershme kur na kërkohej të përshkruanim ku punon babai. E di pse? Me poezinë e saj, autorja e “Aurat e Natës” del si rimishërimi budist i një vajze, bijë e Poseidonit dhe muzës Euterpa.
Mbi ujëra pluskojnë fillesat e ndjenjave,
Që treten dhe thellohen ndjesitë. thotë autorja, vajza e Poesidonit me flokët tërë krela.
Çfarë mund të jetë tjetër vajza e Poesidonit përveç se det?
Kur kaloj gishtërinjtë në flokët e tu
Jam det, veç det pafund. thotë ajo.
E kujt mund të jetë vajza e një muze përveç se e natës?
Jam e natës si qyqet e vetmisë që më këndojnë mbi kyre, thotë ajo.
Qysh kur jam njohur me Rreshpjen, sa herë lexoj poezi pyes veten se si do të ishte njeriu ideal për poetin. Bujaria poetike e Belfjores më jep kënaqësinë ta njoh atë:
Ti je i gjithi i bërë prej ëndrrave të mia
Në këtë ditë të lagësht e të nxehtë,
Shikimet tona kryqëzohen në avujt e tokës.
Me të lexuar këtë, ndalem e mendoj: Po unë, a kam fatin të jem i bërë nga ëndrrat e ndokujt?
Nga zbërthimi shumë sipërfaqësor i deritanishëm, lexova një rrëfyese filozofe, bijë perëndishë e cila me ëndrra thur njerëz. Por kjo nuk është e gjitha. Kjo rrëfyese, kaq e plotë në llojllojshmërinë e saj, është krijuar nga një poete e cila është edhe pedagoge. Prandaj, nga tash ndjej detyrim moral e studentor, ndonëse unë e njoh në raporte miqësore, ta quaj profesoreshë.
Profesoresha i shkruan atij, figurës time më të dashur nga letërsia homeriane, të lavdishmit më të palavdishëm, Paridit.
Çdo ditë pa zë e ndjej dhe pa zë është,
I mugët përfytyrimi i ditëve të pakta me ty,
Përzier me melankoli muzgu,
Atëherë kur shtrëngoja krelat antike. fillon poezia “I dashur Parid”.
…Heshtja nuk është më e njëjta, i dashur Parid,
Nuk i ruajmë dot as fytyrat tona
Në kujtesën e rrëmbimit të palavdi. mbaron poezia “I dashur Parid”.
E për ta mbyllur, diçka rreth poezisë më të bukur që kam lexuar kohët e fundit. Kur isha fëmijë (e kujtova sërish atë periudhë. Mos ndoshta edhe unë jam i natës, pasi dëshira infantile për të qenë butësi mbi këtë tokë/Vjen e derdhet në ditë të plota në veprime të mangëta në zë?) mësova për të mos e harruar më kurrë “Në mundsh” të Kipling. Në mund të bësh këtë e në mund të bësh atë thotë poezia, por nuk totë se kush vërtetë mundet. Profesoreshë Belfjora e thotë:
Për vëllain, që le përgjysmë dushin pas punës së lodhshme,
Sepse motrës i ka plasur tubi i ujit e fqinjët ankohen.
Për atë grun plakë, që shkoi në Kanada, mësoi anglishten
Për t’u kujdesur për një grua njëzetë vjet më të re se ajo.
Për nënën, që çdo mëngjes shqit vajzat që qajnë pas gjoksit të saj,
Për të shkuar në punë, në shtëpinë e çiftit që i mban fëmijën…
…Për studentin, që mëson librat e fotokopjuar keq, me zvogëlim,
Për të kursyer biletën e teatrit…
…Për poetin, që pret pas derës për një vend pune,
Për të mbledhur para për të botuar librin që do e falë…
…Për pleqtë që kanë mbledhur paratë e varrimit të tyre,
Dhe diskutojnë për to, me pasionin e të riut që gjen një ofertë për fundjavë në Paris.
Për të fortët, për ata që të gjithë ne i kërkojmë,
Për të fortët, se të tillë na duhen,
Për ata, që nuk u lejohet të jenë të brishtë.
Për ata,
Jo për të tjerët.
