Një nga prurjet e fundit televizive të Turqisë, një serial që madhëron një sulltan të ashpër osman, po nxit debate të reja rreth përdorimit të «fuqisë së butë» nga Turqia në Ballkan.
Ndër shumë seri të tjera televizive turke, publiku në Kosovë së shpejti mund të shohë «Payitaht Abdulhamid» – historinë e sulltanit osman, Abdylhamit II të shekullit të ‘19, prodhuar nga transmetuesi publik turk, TRT. Në këtë serial të njohur televiziv, Sulltani i fundit që ushtroi kontroll të efektshëm mbi Perandorinë Osmane të thyer, portretizohet si një sundimtar i virtytshëm që doli nga rruga e tij për të ruajtur ligjin dhe rendin në të gjithë Perandorinë e zvogëluar. Seriali gjithashtu sugjeron që fuqitë e mëdha europiane grabitqare, agjentët europianë brenda Perandorisë Osmane, sionistët dhe intelektualët liberalë ishin kryesisht përgjegjës për shpërbërjen e perandorisë.
Ndërkohë që serialet turke janë parë me padurim në të gjithë Ballkanin, ky projekt i veçantë ka shkaktuar një debat të ri në Ballkan dhe posaçërisht në Kosovë rreth përdorimit të revizionizmit historik dhe imazheve të idealizuara të periudhës së vonë perandorake osmane për arsye politike bashkëkohore. Pjesërisht kjo është për shkak se presidenti turk, Rexhep Taip Erdoan, është një mbështetës i madh i Abdylhamitit II, sipas ekspertëve, të cilët përmendin deklaratat e Erdoanit, ku ai e merr Sulltanin si model.
Omer Faruk Topal, doktorant në departamentin e historisë në Universitetin Binghamton, thotë se Abdylhamiti II është «një shembull i rrallë i sulltanit osman të një periudhe më të vonshme që ende tërheq vëmendjen». Topal tha për BIRN se shumë mendimtarë islamikë të epokës së Abdylhamitit ishin përkrahës të parlamentarizmit dhe të konstitucionalizmit, megjithatë, dhe kështu kundërshtuan sundimin vetjak të Abdulhamidit. «Megjithatë, islamikët e sotëm [që e mbështesin Erdoanin në Turqi] kanë rindërtuar personalitetin e Abdylhamitit», thotë ai, duke shtuar se «ai është një figurë e nderuar për grupet pan-islamike, sepse e ringjalli statusin e Kalifatit dhe përdori së tepërmi simbolizmin fetar, i cili është akoma tërheqës për shumë njerëz». Topal thotë se Abdylhamiti konsiderohej mbrojtës i botës myslimane kundër ndërhyrjes perëndimore dhe kështu u bë një personalitet «frymëzues» për politikanët aktualë si Erdoan. «Sundimi i tij i gjatë, personaliteti këmbëngulës dhe karizmi fetar krijuan një kapital politik të qëndrueshëm që ka frymëzuar politikanët konservatorë në Turqi», tha Topal.
Erdoan vetë i bëri thirrje së fundmi TRT-së që të përkthejë serinë televizive, të shtojë titrat sa më shumë që të jetë e mundur dhe pastaj ta eksportojë atë sa më shumë të jetë e mundur në vende të ndryshme. «Ne duhet të eksportojmë këtë seri televizive te vendet e Gjirit, në vendet europiane dhe në shumë rajone të ndryshme», tha Erdoan në një fjalim të mbajtur në 100-vjetorin e vdekjes së Abdylhamitit II, në Pallatin Yıldız në Stamboll, më 10 shkurt. Pallati u zgjodh me kujdes për këtë rast, pasi u ndërtua si qendër politike e Perandorisë Osmane nën sulltanin e ndjerë. I parë si një simbol i sundimit të Abdylhamitit II, pallati u ruajt nga njësitë myslimane shqiptare, boshnjake dhe arabe.
Erdoan gjithashtu u bë udhëheqësi i parë i shtetit turk që filloi të përdorë pallatin Yildiz për qëllime zyrtare. Ai priti disa udhëheqës, duke përfshirë presidentin rus, Vladimir Putin, kancelaren gjermane, Angela Merkel, anëtarin boshnjak të presidencës së Bosnjës, Bakir Izetbegoviq, dhe shumë të tjerë në pallat.
Enver Robelli, redaktor në «Tages Anzeiger» me seli në Zürich, tha për BIRN se si një «politikan populist me ambicie neo-osmane», Erdoan ka provuar në këtë dhe mënyra të tjera për ta paraqitur Perandorinë Osmane si një forcë pozitive. Robelli vuri në dukje se Erdoan përdor retorikën neo-osmane dhe i referohet Bosnjës si provincë osmane, ndërsa për Kosovën thotë se është Turqi siç është Turqia Kosovë. Ai shton se Turqia ka prodhuar një numër filmash dhe dokumentarësh që synojnë të popullarizojnë idenë e Perandorisë Osmane. «Kjo është një përpjekje për të arritur hegjemoninë kulturore në Ballkan», shtoi ai, duke kujtuar si një shembull tjetër, një mini-seri biografike televizive për udhëheqësin boshnjak, Alija Izetbegoviq, të realizuar nga TRT. «Për shkak të fuqisë financiare turke, Ballkani duhet të jetë i përgatitur për filma të rinj nga regjisori Erdoan», vazhdoi Robelli, me ironi. «Ka edhe filma për sulltanë të tjerë me të cilët autokratët aktualë turq pëlqejnë ta krahasojnë veten», shtoi ai. Qëllimi i Erdoganit, tha Robelli, është «të ndalojë kritikat e anëve të errëta të sundimit osman».
Turqia ka kërkuar shumë kohë për të forcuar pozitën e saj në Ballkan nëpërmjet mjeteve politike, ekonomike, fetare dhe kulturore, mjeteve shpesh të njohura si «fuqi e butë». Gjatë dekadës së fundit, qeveria turke e ka ndjekur këtë qëllim nëpërmjet krijimit të institucioneve të ndryshme. Ato përfshijnë Agjencinë e Ndihmës Turke, TIKA, Institutet «Yunus Emre», universitetet dhe mediat të mbështetura nga shteti turk që transmetojnë në gjuhët rajonale. Rritja e investimeve turke në rajon dhe aktivitetet në rritje të OJQ-ve turke dhe institucioneve të tjera shtetërore janë komponentë të rëndësishëm të të njëjtit qëllim.
Ekspertët vendorë dhe ndërkombëtarë dhe akademikët pajtohen se politikat e Turqisë ndaj Ballkanit bazohen kryesisht në ndjekjen e kësaj strategjie të fuqisë së butë. Analisti nga Kosova, Birol Urcan, pajtohet që Turqia përpiqet të ushtrojë një ndikim të fortë kulturor jashtë kufijve të saj, por thotë se përpjekje të tilla vijnë edhe nga vende të tjera. «Unë nuk mendoj se kjo tendencë është kërcënuese, krahasuar me intensitetin e ndikimit kulturor që vendet si SHBA dhe Rusia përpiqen të ushtrojnë në pjesë të ndryshme të botës», tha Urcan për BIRN. Ai shtoi se partia qeverisëse e Drejtësisë dhe Zhvillimit në Turqi, AKP, e themeluar nga Erdoan, është konservatore me disa dallime ideologjike ndaj partive të tjera konservatore në BE.
Ndërsa ekspertët mendojnë për kuptimin dhe misionin më të gjerë të serialit televiziv, prodhuesit e saj thonë se gjëja kryesore është se prek zemrën e audiencës televizive. «Megjithëse kemi prodhuar vetëm nëntë episode, ne kemi marrë disa oferta nga Amerika Latine, Ballkani dhe Lindja e Mesme për ta transmetuar atë», tha për shtypin vitin e kaluar, producenti i serialit, Serdar Ogretici.
Kurtulus Zeydan, koordinator i TRT-së, thotë se stacioni televiziv ka për detyrë të përmbushë kërkesën popullore dhe kjo seri televizive u përgjigjet kërkesave sociale dhe historike të shumë njerëzve.
Adnan Merovci, kreu i Komisionit të Pavarur për Media, KPM, tha për BIRN se stacionet televizive turke janë të lira të shfaqin seriale në Kosovë për sa kohë që ato janë në përputhje me legjislacionin e Kosovës. «Ne kemi pasur disa raste kur disa përmbajtje të dhunshme janë transmetuar në një kohë kur fëmijët mund të ishin pjesë e audiencës», vuri në dukje Merovci. «Përndryshe, KPM-ja nuk kontrollon përmbajtjen e serialit televiziv të transmetuar. Ajo thjesht monitoron përmbajtjen e ofruar nga shërbimet e medias audio-vizuale dhe vlerëson nëse ato përputhen me ligjin», shtoi ai.
(BIRN, kallxo.com)<
