Rrugët e qytetit të vjetër të Sarajevës, dikur një treg qendror në epokën otomane, janë të mbushura me shitës që merren me tregtinë e tyre stërgjyshore.
Mensur Zlatar, mbiemri i të cilit do të thotë argjendar, ka një dyqan miniskulësh pranë xhamisë së madhe Gazi Husrev-beg, e cila mban emrin e oficerit të lartë osman që zhvilloi metropolin boshnjak në shekullin e 16-të. Përgjatë rrugës, mbi qytet ngrihet lart një Sahat-Kullë me simbole të pazakonshme që mbulojnë fytyrën e saj.
Shumicën e ditëve Zlatar mund të gjendet duke riparuar bizhuteri dhe orët e dëmtuara. Por 71-vjeçari ka një jetë të dytë. Për gjysmë shekulli, ai ka qenë kujdestar i kohës së faljes së namazit në Sarajevë, një titullar i njohur ndryshe edhe si muvekit.
Dy herë në javë që nga viti 1967, Zlatar është ngjitur në kullën 76-shkallëshe ku në majë të saj mendohet të jetë ora e vetme hënore publike në botë, për ta kurdisur atë.
Ai rregullon mekanizmin në katër fytyrat e orës, për pesë kohët e përditshme të namazit të kërkuara nga Islami. Pa rivendosjen manuale, ora do të ndalonte së funksionuari brenda një jave.
Katedralja, xhamia dhe sinagoga në qendër të Sarajevës flasin për historinë e diversitetit fetar të qytetit. Përreth, konvergojnë rrugicat gjarpëruese në lindje dhe në perëndim, ndërsa ndërtesat e mëdha austro-hungareze qëndrojnë mbi rrugët e ngushta të epokës osmane.
Por ky unitet i qetë maskon një histori të përgjakshme. Në vitet ’90-ta gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë, Sarajeva ra nën rrethim për 1,425 ditë, rrethimi më i gjatë i një kryeqyteti në historinë e luftës moderne. Edhe në kohët kur Sarajeva ishte e rrethuar nga snajperët që po zgjidhnin civilët që guxonin të linin shtëpitë e tyre, Zlatar u ngjit në shkallët e Sahat-Kullës për të kryer ritualin e kurdisjes.
Kulla e orës është ndërtuar në shekullin e 16-të, dhe ora e tanishme është futur 300 vjet më vonë, sipas Behija Zlatar, ish-kreu i Institutit Oriental të Sarajevës, dhe kunata e Zlatarit. Në vitin 1876, pasi ora origjinale u prish, u vendos ora e tanishme në kullë dhe kjo është edhe dëshmia e parë e regjistruar me shkrim e shfaqjes së një muvekiti.
Që atëherë, pesë muvekit kanë kryer këtë punë, e cila përfshinte një pagë simbolike. Gjyshi i Zlatarit ishte njëri prej tyre, herë pas here i ndihmuar nga babai i tij. Si adoleshent, Zlatar filloi trajnimin e tij, dhe kur paraardhësi i tij vdiq, ai mori përsipër detyrën. “Në atë kohë, muvekiti ishte një person i madh”, thotë kohëmatësi i thinjur. Që nga Lufta e Dytë Botërore, vetëm ai dhe paraardhësi i tij kanë shërbyer si kujdestarët e orës.
“Sa të jem i shëndetshëm do të vazhdoj ta kryej këtë detyrë,” shkruan Zlatari në e-mail. Por ai shpreson të dalë në pension pas një gjysmë shekulli të shërbimit. Ai u përpoq të trajnonte birin e tij për të marrë këtë detyrë përsipër, por ai nuk jeton afër. Në vend të tij, administratori i xhamisë Gazi Husrev-beg rekomandoi që një nga punonjësit e rinj të xhamisë të ndjekë hapat e Zlatarit duke u ngjitur në të 76 shkallët e kullës. Pasi të pensionohet, ky i ri do të marrë përsipër traditën e nderuar prej kohësh.
Kulla e orës i ka mbijetuar okupimit austro-hungarez, shtypjes socialiste të dallimeve fetare në kohën e Jugosllavisë dhe rrethimit më namëkeq në historinë moderne.
A do të mbijetojë kjo orë këtë gjysmë shekulli të smartfonëve dhe aplikacioneve që dërgojnë njoftime për kohën e lutjes?
Njerëzit nuk mbështeten më në orët publike, as nuk dinë si ta lexojnë hënën. “Sot ju keni më shumë njerëz që zotërojnë aeroplanë se njerëzit që kanë zotëruar orë në shekullin e 17-të,” thotë Zlatar. “Tani për tani, ajo është thjesht simbolike”. (tesheshi.com)
