Bitcoin ishte një temë e nxehtë e këtij viti. Njerëzit injorantë në aspektin financiar kanë pyetur se çfarë po ndodh. Përgjigjet më autoritative shpesh vijnë nga ata që kanë pak interes për investime. Është një model i njohur.
Megjithatë, kjo kohë është e ndryshme. Teksa tregu i aksioneve ishte padyshim i mbivlerësuar para përplasjes së vitit 1929, pothuajse të gjitha kompanitë ishin fitimprurëse. Për dallim, në tregun e aksioneve ka pak argumente elektronike që mbështesin bitcoin.
Në rregull, ka një histori. Në një të ardhme, monedhat e mbështetura nga qeveria do të diskreditohen, por rrjetet kompjuterike do të vazhdojnë të jenë të forta. Pastaj njerëzit që janë të dëshpëruar për para të shëndosha do të kthehen në eliksirin e softuerit të sigurisë monetare, bllokadën vetë-rregulluese. Bitcoin dhe argumentet e tjera të bazuara në këtë teknologji të mahnitshme do të jenë jashtëzakonisht të vlefshme, aq shumë sa që asnjë çmim aktual nuk është shumë i lartë.
Pas tre dekadave të disinflacionit global me pothuajse asnjë humbje të konsumatorëve për depozitat bankare, kjo histori është absurde. Edhe duke numëruar ankesën e kripto-transaksioneve të kriminelëve anonimë, sërish ky mund të jetë justifikimi më i dobët për një mani të investimeve, që nga flluska shqiptare e vitit 1996.
Në atë vit, shteti i Ballkanit u përfshi në një mani për “fonde investimi”. Këto ishin skemat klasike piramidale. Ata premtuan kthime ekstravagante deri në 30 për qind në muaj dhe mund të vazhdonin për sa kohë që mblidhnin para të mjaftueshme për të paguar disa prej atyre që dëshironin.
Rritja ishte dramatike. Brenda pak muajve, fondet thithën pothuajse gjysmën e prodhimit të brendshëm bruto të vendit, sipas një studimi të Fondit Monetar Ndërkombëtar të botuar në vitin 2000. Njerëzit shisnin shtëpi dhe therën kopetë e tyre për të mbledhur fonde për të investuar.
E gjitha u zbulua në fillim të vitit 1997, duke krijuar një trazirë popullore. Qeveria ra, armët u plaçkitën dhe lufta shpërtheu. FMN vlerëson se 2,000 njerëz vdiqën. Një qeveri e re rivendosi rendin civil dhe atë monetar, por GDP e Shqipërisë ra me 11 për qind në vitin 1997 dhe nuk u shërua plotësisht për pesë vjet. Shkalla e rritjes vjetore të GDP-së për pesë vitet e mëparshme nuk u kthye në nivelin e saj prej 5 përqind deri në vitin 2001.
Blerësit e fondeve shqiptare patjetër ishin lakmitarë dhe të marrë. Megjithatë, pas 40 vjetëve të qeverisjes komuniste, banorët mund të faleshin për moskuptimin se si funksionojnë tregjet financiare. Përveç kësaj, qeveria post-komuniste nuk bëri asgjë veçse shpërndau iluzione popullore gjatë atyre muajve maniak.
Blerësit e bitcoin kanë më shumë për t’u turpëruar. Ata nuk janë aspak të varfër, dhe çdo injorancë është me paramendim. Pengesa kryesore e kripto-monedhave, që ata nuk kanë ndonjë funksion ligjor, është e dukshme. Me një hapje më të vogël, blerësit potencialë mund ta shohin edhe këtë treg si një ëndërr e një promotori të ngjashëm me skemat piramidale. Pothuajse askush nuk shet, dhe blerësit e rinj nuk kujdesen për çmimin.
Rritja e Bitcoin në vitin 2017 (vlera e saj u rrit me 24 përqind në muaj) ka kapërcyer shqetësime të tilla. Ashtu si shqiptarët, spekullatorët e kripto-monedhave iu janë përgjigjur sinjaleve të pasurisë së ardhshme me një valë të verbër, instinktuale. Teknikisht ata mbeten krijesa racionale, por lakmia ka kapërcyer gjykimin e tyre.
Ka dy dallime mes Shqipërisë dhe kripto-botës. Së pari, vala e tanishme ka stimuluar krijimin e një infrastrukture tregtare komplekse me një shpejtësi dhe sofistikim që edhe në Tiranë vështirë se mund të kishin imagjinuar. Ekspertët financiarë të sapo riformuar mund të zhyten në kontratat e të ardhmes, duke u mbështetur në rritjen e uebfaqeve të dedikuara, analistë teknikë dhe në një industri të marrëdhënieve me publikun.
E dyta, kripto-kolapsi është vendosur të jetë shumë më pak i dëmshëm. Kapitalizimi aktual i tregut prej 30 fondeve kryesore të bitcoin ishte më shumë se 640 miliardë dollarë më 3 janar, sipas coinmarketcap.com. Kjo shumë për të paguar për pothuajse asgjë, por sërish është shumë më poshtë se 1 përqind të PBB-së globale.
Shpejtësia e ngjitjes së kohëve të fundit duhet të sigurojë që shuma e huamarrjes e siguruar nga vlera e këtyre pasurive thelbësisht të pa vlerë është vetëm një pjesë e vogël e vlerës së tyre nominale. Kur rënia e çmimeve financiare, kreditë e këqija kanë tendencë të shkaktojnë shumicën e dëmit. Zjarri i kriptos vështirë të shkaktojë një valëzim ekonomik, për sa kohë që vjen mjaft shpejt.
Ashtu si firmat piramidale dhe mania shqiptare e vitit 1996, ky episod paraqet dëshmi të mëtejshme për dështimet e financave të bazuara në treg. Mbrojtja standarde e mbështetjes së sistemit ndaj lakmisë së investitorëve është se mënyra më e mirë për të kanalizuar fondet në investime produktive. Ndonjëherë, megjithatë, lakmia vetëm prodhon marrëzinë. /Përkthyer nga Reuters – Nga Gazeta Shqiptare/
