Nga Melsen Kafilaj
“Më pyetën njëherë se ç’është poezia dhe mua mu kujtua nje miku im dhe ju përgjigja: Poezia? Poezia është bashkimi i dy fjalëve për të cilat njeriut nuk i kishte shkuar mendja kurrë se mund të bashkoheshin dhe që përbëjnë një si punë misteri;sa më tepër i shqipton,aq më shumë mbresa të përftohen!”
Po e ngre siparin e kumtesës së sotme me këtë definicion Lorkian.Dhe jo pa synim po e kryej këtë akt.Kemi në mesin tonë një poet i cili për muzikalitetin e brëndshëm të vargut,ndjeshmërinë e hollë dhe frymën moderne që përçon mund ta konsiderojmë fare mirë si “një Lorka Estonez.”Lorka,në shkrimet e veta kritike e cilësonte poezinë një këngë,një “cante hondo”(një këngë të thellë).”Kënga e Këngëve”,do ta pagëzoj poezinë dhe Juri Talvet.Ajo fjalë e kulluar,përmes së cilës lëshojnë të thënën profetike Zotat apo gjuha që na çel shtegun e Dritës nëse do të ishim pak Holderlin-ian.
Pas familjarizimit të mëparshëm me poezinë suedeze, finlandeze dhe atë islandeze,më ra për hise të bie në kontakt për herë të parë edhe me poezinë estoneze dhe zërin e saj më prominent Juri Talvet.Kjo falë shqipërimit artistik të Visar Zhitit,Marisa Kërbizit dhe Jeton Kelmendit(Ky i fundit,i ka përfshirë ato madje edhe në një Antologji të publikuar në Kosovë.)
Poezia e Juri Talvet është një poezi e rrethanës,me frymë thellësisht sociale dhe me përgjegjshmëri estetike të lartë.Kjo dukuri vihet re jo vetëm tek tematika e lëvruar dhe mesazhi që transmeton por edhe tek limimi mjeshtëror i vargut.Ajo mbart në vetvete ngarkesa të fuqishme psikologjike dhe filosofike të cilat përmes një finese gjuhësore e kanalizojnë të plotë dhe të paprekur gjëndjen e brëndshme të Unit Artistik.Ajo është një poezi e cila si shprehet vet Poeti përmes një vargu “do ti jap siguri për drejtimin e vet në këngën prej uji të Kohës”.
Në përgjithësi poezia e Evropës Veriore është një poezi e ftohtë,e racionalizuar,e vetpërmbajtur dhe plot konvencione gjuhësore të ngurta,”ku koka flet më shpesh se zemra”.Në poezinë e Talvet nuk ndodh plotësisht kështu.Ajo është distilim i esencave poetike veriore dhe jugore;një sintetizim i suksesshëm i dy Evropave brenda autenticitetit të shpirtit të tij Baltik.”Nëse do të duhej ta përkufizoja në një fjali poezinë e Talvet do t’ju thoja se ajo është një poezi me Epifani estoneze,frymë angleze dhe zemër spanjolle!”
Poeti është qytetari i gjithë botës,shprehej dikur një poet tamil i shekullit të I-rë.Kudo ku këmba dhe fjala e tij shkel,ai komb i bëhet Atdhe.Në këtë kuptim,ai nuk është thjesht një pikë jetime e lokalizuar diku,por më tepër se kaq.Fusha e tij e tejpamjes bëhet gjithë bota! Një poet thellësisht kozmopolit si Talvet e di më tepër se kushdo tjetër këtë fakt.Sot poezia e tij është shqiptare dhe poeti ndihet vërtet i tillë.U mallëngjeva kur pas ndarjes buroj jo një “thank u” ndërkombtare.Jo. Tingëllima e asaj fjale nuk ishte as ungro-fine.Talvet më shprehte mirënjohjen e tij me gërma shqiptare!
