Nga Ervin Nezha
Një grua e quajtur Mejreme humbi fëmijën pesëvjeçar në rrethana misterioze. E humbi në një fshat të quajtur Smarkadë, që ngrihej në shpinën e kodrës më të lartë mes kodrave, të një vendi që sot është harruar.
Shtëpitë e vendosura aty qenë të vogla dhe bri njëra- tjetrës, siç thamë, ato nuk qenë ndërtuar në pllajat buzë luginës, siç ndodh me një fshat të zakonshëm, por përmbi çatinë e kodrës.
Kjo pati ndodhur për arsye se lugina nuk kishte më ujë. Dikur në të pati rrjedhur lumi, që sillte peshq dhe të korra të mbara, tanimë lumi qe tharë, ndaj banorët mot pas moti qenë shpërngulur, për t’u afruar te burimi i vetëm i ujit që qe një pus i vjetër mbi kodër.
Gryka e pusit qëndronte gjithmonë e hapur, pasi uji nxirrej me një kovë, që kur lëshohej poshtë donte më tepër se një minutë për të mbërritur fundin, ndërsa për t’u ngjitur, lipsej pesëfishi i kësaj kohe. Smarkada qe e thatë dhe e ashpër, vend i çuditshëm ku nuk errësohej kurrë plotësisht, sepse aq e lartë ishte kodra, saqë dielli nuk arrinte të fshihej i tëri.
Vetëm nga një rrugë mund të largoheshe ose të vije në fshat. Nëpër vragën në formë spiraleje që zbriste rreth e rreth kodrën e përfundonte në luginën thatë, por kjo gjë nuk qe e lehtë se rruga qe e largët dhe të piqte i nxehti.
Anët e tjera të fshatit qenë shkëmb i thepisur, përgjatë buzës së të cilit, qenë ndërtuar shtëpitë, puthitur me njëra tjetrën, në formën e një gjerdani të madh, jo vetëm për të banuar, por edhe për të ruajtur njerëzit dhe gjënë e gjallë nga humnera.
Mbetej që fëmija të kishte rënë në pus. Humbja e tij vetëm kështu mund të shpjegohej.
Ndaj banorët përgjuan mbi grykën e pusit për orë me radhë, por nuk dëgjuan zë.
Atëherë menduan se qe mbytur dhe pritën nga dita në ditë me zemër të ngrirë prishjen e kufomës, që do të helmonte edhe ujin. Por uji nuk u helmua. Dhe banorët e harruan këtë ndodhi, ashtu siç harruan edhe fëmijën që humbi. Vetëm Mejremja nuk e harroj dot vogëlushin e saj. Çdo ditë, kur dielli qëndronte varur mbi fshat, ajo ikte nga shtëpia dhe hipte mbi Gurin e lartë të Kusarit. Që andej vështronte vragën e rrugës që dredhonte drejt luginës së vdekur. Vështrimi i saj mbërrinte gjerë tutje, te Pellgu i djallit, një vend i largët, që mezi dallohej, një pyllnajë e zeze, e cila qe hardhisur mbi një moçalishte. Atje gjuanin gjahtarët më të zot të fshatit që mundnin të kalonin të nxehtin e rrafshnaltës.
Ndryshe nga të tjerët, mendja i thoshte se edhe foshnja e saj, përderisa nuk kishte rënë në pus, duhet të kishte zbritur nëpër udhën që ndiqnin gjahtarët dhe kushedi, tashme ndonjëri prej tyre mund ta kishte gjetur dhe një ditë do t’ia sillte shëndoshë e mirë. Mirpo, çdo ditë vinin gjahtarë, të tjerë iknin nga fshati, ktheheshin përsëri dhe Mejremja dëshpërohej gjithmonë e më shumë që nga foshnja nuk kishte asnjë lajm.
Aliu, bashkëshorti i saj, që dallohej nga të tjerë për një të prerë jatagani në formë drapri në faqe, qe një burrë zemërmirë. Kur e shihte të dëshpëruar mundohej me të gjitha mënyrat ta qetësonte. Madje, një herë, kur dielli qe rrëzuar anash dhe Smarkadën si rrallëherë po e mbulonte një muzg i lehtë errësire, i premtoi se kur të kthehej nga gjuetia e fundit dhe shtëpinë t’a mbushnin me bollek, me lejen e Allahut do të bënin një fëmijë tjetër. Mejremja u çel në fytyrë. Dhe e përcolli të shoqin gjer te Guri i Kusarit. Pastaj e ndoqi me sy udhën e tij deriku deportonte drita e diellit, pastaj nuk e pa më sepse poshtë në luginë kishte rënë nata. Priti me padurim kthimim e tij. Por ai nuk u kthye të nesërmen. Nuk u kthye as të pasnesërmen. Nuk u kthye as pas një jave. Me një fjalë humbi pa nam rrafshnaltës. Ndoshta e pickoi ndonjë gjarpër, ndoshta e helmoi ndonjë nga ato kërpudhat petashuqe, lëngun e të cilave gjahtarët e përdornin për të shuar etjen. Ose ndoshta u rrëzua në ndonjë humnerë.
Një ditë Mejremja u bind se i shoqi nuk do kthehej më dhe nuk kishte asnjë arsye që të qëndronte në Smarkadë. Kjo ndodhi kur mendjen ia trazoi një re e çuditshme që qëndronte më ulët se të tjerat, dhe që ajo e mori për shenjë. Dukej sikur reja kishte diçka të gjallë brenda saj që e ndillte.
Mejremja e ndoqi. Reja ecte në drejtim të horizontit dhe gruaja ecte. Kaluan kështu mjaft orë. Ajo zbriti vragën e gjahtarëve dhe kur shkeli në luginë, ngriti kokën lart. Nga aty fshati nuk dukej, nuk dukej as maja e kodrës, mbasi mjegulla qe ulur poshtë. Vazhdoi udhën. Etjen dhe urinë e shuante me kërpudhat që gjente rrugës. Kur qëndronte, vuri re se edhe reja qëndronte. Pastaj filloj të frynte një puhizë e lehtë ere që e mori renë me vete.
Por gruaja nuk ndaloi. Tashmë qe larg nga fshati dhe nuk mund të kthehej pas. Vazhdoi udhën me ditë të tëra. Ditën e piqte i nxehti, natën kishte ftohtë.
As vetë nuk e dinte sa ditë kishte ecur, por vuri re se rrafshnaltës i erdhi fundi, mbasi toka e ashpër ia la vendin moçalishtes, por ajo nuk ndalonte. Çante me duar dhe me këmbë kulprat dhe shkurret që i prisnin rrugën. Pastaj pushonte me orë të tëra, e këpuste gjumi dhe i shfaqej reja në ëndërr që merrte formën e fëmijës së saj.
Dhe ajo zgjohej dhe vazhdonte përpara, pa e ditur ku po shkonte. Mbërriti kështu në zemrën e pyllit të errët, ku gjuanin gjahtarët. Ndjeu uri dhe u orvat lart të këpuste ca mollçina që ia zunë sytë, por pema ishte e lartë.
Hipi lart dhe këpuste fruta, derikur që nga pema, vuri re brenda pyllit, buzë një përroi, një kasolle të vogël. Gruaja zbriti dhe u afrua pa zhurmë. Hetoi nga dritarja e pasme, por brenda nuk kishte njeri. Kështu që deshi të futet, të shikonte mos gjente ndonjë gjë për të ngrënë më të mirë se mollçinat e tharta, por u hutua kur vuri re se në pragun e kasolles qe ulur një fëmijë i vogël që përtypte një kothere buke. Kur pa gruan, ai u tulat, fshiu me mëngë sytë e buhavitur nga e qara dhe i zgjati gruas kotheren, pasi i tregoi se e kishte marrë pa leje brenda kasolles. Mejremen e preku ky gjest i pafajshëm dhe e pyeti për prindërit, të cilët fëmija tha se i kishte humbur një natë me stuhi, kur ujërat e rrëmbyera kishin marrë përpara ç’kishin gjetur.
Siç tregonte, fëmijën e kishte shpëtuar nga mbytja një burrë me një vragë në faqe në formë drapri, që kishte ardhur t’i ndihmonte, por që edhe atë e kishte marrë me vete rrjedha e ujit kur pati tentuar të shpëtonte prindërit e tij.
‒ Aliuuuuu, ‒ briti gruaja dhe i ra të fikët.
Nuk dihet sa qëndroj ashtu. Veçse kur u zgjua, fëmija i vogël vazhdonte t’i qëndronte mbi krye. Ajo i buzëqeshi lehtë, megjithëse qe e lodhur, por buzëqeshja që ktheu fëmija i ngjalli ndjenjën e amësisë dhe i dha forcë. Tanimë ishte e shtrirë brenda një shtrati kashte dhe ndihej më mirë. Në dhomë, kundërmonte era e qumështit të zier. Dera u hap dhe brenda u fut një burrë i gjatë me mjekër të vogël, i cili mbante në dorë një tas.
E mbushi me qumësht të ngrohtë në një tenxhere dhe ia dha gruas.
Fëmija ndërkohë lëvizi në këndin tjetër të strehëzës duke luajtur me një kukull lecke të sajuar. I panjohuri i uroj Mejremes mirëseardhjen në kasollen e tij së bashku me fëmijën e saj. Por gruaja edhe pse e falënderoi, i tha se fëmijën e kishte gjetur aty.
Burri nuk i dha rëndësi këtij fakti, por ia ktheu se që nga vdekja e gruas dhe djalit të tij të vogël, nga një sëmundje epidemike, kishte jetuar vetëm, ndaj ata mund të rrinin aty sa të donin pa u shqetësuar aspak. Gruas i erdhi keq për të. Uli sytë. Nuk deshi të thoshte gjë as për jetimin që qe përhumbur në lojë me kukullën e tij, as për Smarkadën ku kishte humbur foshnjën e saj, as për burrin e vdekur, as për renë që pati ndjekur e as për natën e re që po binte. Fundja nuk mund të thoshte asgjë, përderisa të gjithë brenda kasolles e gjetën atë që u mungonte !
